Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

36.3.2 Металлды өрттен қорғаў
 
Металл буйым ҳәм конструкциялар ӛрт ҳәм жоқары температура тәсиринде физика-
механикалық, деформатив қәсийетлерин ӛзгерттиреди. Буныӊ нәтийжесинде кеўилсиз 
ақыбетлер келип шығыўы мүмкин. 
Металларды ӛрттен асыраўдыӊ әпиўайы усылларына оларды жанбайтуғын, ыссылық 
изоляциялаўшы қәсийетке ийе болған отқа шыдамлы керамикалық гербиш ҳәм блоклар, 
динас ҳәм хромлы гербишлер, гипс плиталары, термозит араласпалары ҳәм басқалар менен 
қорғаў киреди. 
Металл конструкциялардыӊ отқа шыдамлылығын асырыў ушын асбестоцемент, асбест-
перлит, асбест-вермикулит ҳәм т.б. ноорганикалық материаллар тийкарындағы 
композициялар пневматикалық усылда бүркиледи. 
Металл конструкцияларды ӛрттен ўақытшалық қорғаўдыӊ раўажланған усылларына 
оларды антипиренлер киритилген арнаўлы полимер композициялар менен қаплаў 
есапланады. Олар ӛрт тәсиринде дарҳал коксленип кӛбикли қабарыўшы араласпа пайда 
етеди ҳәм қаплама ўақытша металл конструкцияларды жоқары температурадан 
деформацияланыўына тосқынлық етеди. 
Ӛрттен қорғаўдың жетилискен усылларынан бири металларды 20-30 мм қалыӊлықта 
фосфат ҳәм оныӊ дузлары менен қаплаў есапланады. Бундай қаплама жоқары температурада 
(1000
0
С) шыдамлы монолит масса пайда етип, металл конструкцияны ўақытша ӛрт 
тәсиринен сақлайды. 
 
Қадағалаў сораўлары: 
1. Металлар қандай классификацияланады? 
2. Шойын алыў технологиясын айтып бериӊ. 
3. Полат ислеп шығарыў технологиясы нелерден ибарат? 
4. Шойын ҳәм полаттың қурамы, дүзилиси ҳәм қурамын айтып бериӊ. 
5. Легирлеўши элементлер шойын ҳәм полат қәсийетлерине қандай тәсир кӛрсетеди? 

---

241 
2. ӚЗБЕТИНШЕ ТӘЛИМ 
ШЫНЫҒЫЎЛАРЫ