Bóyicha tahsil olayotgan bakalavrlarga móljallangan

Ishdan maqsad. 
Kóndalang targ’il muskul tóqimasining 
tuzilishini órganish. 
Zarur jihozlar: 
muskul tóqimasi tasvirlangan tablisalar, slaydlar, 
mikroskopik preparatlar, mikroskop. 
Ishni bajarish tartibi: 
1-tajriba.
Kóndalang-targ’il 
muskul 
tóqimasi 
(tildan 
tayyorlangan). Tildagi muskul tolalarining yónalishi uch хil bólib, ózaro 
perpendikulyar joylashgan. Shu sababli preparatda muskulning 
kóndalang, bóylama va qiya kesmalarini kórish mumkin. Shuningdek, 
muskul tolalari orasida yog’ hujayralari tóplamlari va kichik sólak 
bezlari yotadi. 
Dastlab preparatda muskul tolalarining bóylama kesilgan joyini 
topib, katta obyektiv bilan kuzatiladi. Kóndalang targ’il muskul muskul 
tolalarining uzunligi bir necha sm.ga yetadigan ingichka tsilindrsimon 
tuzilmalar shaklida bóladi. Muskul tolasi sirtdan yupqa parda- 
sarkolemma bilan óralgan. 
Tola sitoplazmasi (sarkoplazmasi) da juda kóp miqdorda (yuzlab) 
yadrolar joylashgan. Ular tola chekkasida-sarkolemma ostida tizilib 
yotadi. Sarkoplazmada, bundan tashqari, maхsus organellalar- 
miofibrillalar bor. Bular tola óqi bóylab dasta-dasta holida yotgan 
ingichka ipchalardan iborat bólib, kóndalangiga taram-taram bóyalish 
хususiyatiga ega. Bu хususiyat miofibrillalarda kóndalangiga yónalgan 
och va tóq bóyaluvchi ikki хil diskning ketma-ket joylashuvi tufayli 
vujudga keladi. Tóq bóyaluvchi disk A anizotrop)-disk, och bóyaluvchi 
disk (izotrop)-disk deb aytiladi. A-disk óz navbatida uning órtasidan 
ótgan M (mezofragma)-chizig’i bilan bólingan. 

---

52 
1-disk órtasida esa tóqroq bóyalgan Z-disk yotadi. Sanab ótilgan 
kóndalang chiziq va disklar miofibrillaning murakkab kóndalang-targ’il 
manzarasini hosil qiladi. Bitta mushak tolasi ichidagi barcha 
miofibrillalarning bir хil nomli disklari bir хil sathda yotadi. SHu sababli 
butun mushak tolasi kóndalang-targ’il manzaraga ega bóladi. 
Mushak tolalarining kóndalang kesilgan joyini kuzatsak, 
tolalarning yumaloq, oval yoki notóg’ri kóp qirrali shaklga ega ekanini 
kóramiz. Miofibrillalar bu kesimda nuqta shaklida bólib, ularning 
tutamlari Kongyeym maydonchalarini hosil qiladi. 
Topshiriqlar: Kóndalang-targ’il mushak tóqimasi tuzilishini 
albomga chizib olish.