Bóyicha tahsil olayotgan bakalavrlarga móljallangan

Nazorat uchun savollar: 
1.
Gavers kanallari qanday tuzilishga ega? 
2.
Kollagen tolalar tutumlari-Sharpey tolalarining joylashishi va 
tuzilishi. 
3.
Endost pardasi suyakning qaysi qismida joylashgan va funktsiyasi 
nimadan iborat? 
4.
Naysimon suyakning bóylama kesimida suyakning qaysi tarkibiy 
qismlarini kórish mumkin? 
№ 20-ish. 
Mavzu: Muskul tóqimasi. 
Kóndalang-targ’il muskul tóqimasi. 
 
Nazariy tushuncha.
Muskul tóqimasi organizmning harakat 
jarayonlarini amalga oshiruvchi tóqimadir. Bajaradigan vazifasining 
хususiyatiga kóra muskul tóqimasi turlicha kórinishga ega. Odam 
organizmida sillik, kóndalang targ’il va yurak muskullari farq qilinadi. 
Silliq muskul hujayraviy tuzilishga ega bólib, kópchilik ichki organlar 
devorining muskul qatlamini hosil qiladi. Kóndalang targ’il muskul 
muskul tolalaridan tuzilib, skelet muskullari va boshqa muskullarni 
tashkil etadi. Yurak muskuli ham skelet muskuli singari kóndalang 
targ’il tolalardan iborat bólsada, uning tuzilishida funktsiyasi bilan uzviy 
bog’langan bir qancha óziga хos хususiyatlar mavjud. Skeletning 
kóndalang yólli muskul tóqimasi asosini uzun, kóp yadroli tolachalar 
tashkil etadi. Tolachalar silindr shaklida bólib, uchlari yumaloq, 
ayrimlariniki esa tarmoqlangan. Ularning uzunligi 100 mm. dan 12 sm. 
gacha, diametri bir necha mikrondan 100 mikrongacha. Har bir tolacha 
ustki tomondan yupqa parda- sarkolemma (yunoncha sarx- gósht, 
lemma- qobiq) bilan óralgan. Sarkolyemma uch qavatdan tashkil topgan. 
- ichki qavat 
- órta yoki oraliq qavat 
- tashqi qavat.

---

51 
Biriktiruvchi tóqima orqali muskul tolachalariga tomirlar va nerv 
shaхobchalari kirib kyeladi. Kóndalang targ’il muskul tolalari 
odatda kóp yadroli bólib, yadrolarining soni óntadan yuztagacha 
bólishi mumkin. Yadrolar odatda tolacha sarkoplpzmasining 
pyerifyerik qismida joylashgan. Yadro va protofibrillalar atrofidagi 
bóshliqlarni sitoplazma (sarkoplpzma) suyuqligi tóldirib turadi. 
Bundan tashqari tolachalar tarkibida hujayra organoidlari va 
kiritmalari bor. Bular orasida kóp uchraydigani mioglobin oqsil 
globin bilan birgalikda muskullarga qizil rang berib turuvchi 
oqsildir. Kóndalang targ’il muskullarning tarkibida mioglobinning 
kóp yoki ozligiga qarab, ular qizil va oq muskullarga ajratiladi.