Astronomiyadan ma’lumotnomalar
www.Orbita.Uz
kutubxonasi
88
w
w
w
.O
r
b
it
a
.U
z
m
a
’
lu
m
o
tn
o
m
a
la
r
m
a
r
k
a
z
i.
Jovanni
Dominik Kassini
Dominiko Kassini (italyancha: Giovanni Domenico Cassini) 1625 yilning
8 iyunida, Italiyaning Perinaldo hududida tavallud topgan. Italyan va farang
astronomi, hamda, muhandisi. Boshlang‘ich ta’limni Genuya va San-Fruktuoza
shaharlarida olgan. 1644-1650 yillarda, Bolonya yaqinidagi Malvaziya
rasadxonasida astronom bo‘lib
ishlagan hamda, Richcholi va Grimaldilar qo‘l
ostida kuzatuvlar olib borgan. 1650-1669 yillarda Bolonya universiteti
astronomiya professori. 1669 yilda Fransiyaga ko‘chib o‘tib, 1671 yildan boshlab
qirol Lyudovik XIV taklifiga binoan, yangi tashkil qilingan Parij rasadxonasida,
rahbar bo‘lib ishlay boshlagan va to umrining oxirigacha ushbu lavozimda faoliyat
yuritgan.
Kassini, astronomiya tarixida, o‘ta iqtidorli kuzatuvchi sifatida nom
qoldirgan.
Xususan u, atmosfera refraksiyasi hodisasining sinuslar qonuniyatiga
asoslangan eng dastlabki aniq nazariyasini ishlab chiqqan edi. 1665 yilda, Bolonya rasadxonasida Kassini
Yupiter
ning katta qizil dog‘ini birinchi bo‘lib kuzatgan. Parijda esa, u
Saturn
ning eng katta to‘rt
tabiiy
yo‘ldoshlari
– Yapet, Reya, Diona va Tefiyani kashf qildi. U shuningdek,
Saturn halqalarining oraliq
bo‘shliqlari mavjudligini, hamda, Yupiter va Saturn sayyoralarining o‘z o‘qi atrofida aylanishin aniqlagan.
Yupiter atmosferasining ayrim qismlari o‘zaro nomuvofiqlikda aylanishi (ya'ni, ayrim joylar boshqalariga
nisbatan tezroq yoki, sekinroq) ham aynan Kassini ilk bor ta’kidlagan. Kassini,
Oy
xaritasini tuzgan eng
birinchi olimlardan hisoblanadi. Olim 1671-1679 yillarda Oy sirtiga oid kuzatuvlarni olib borgan.
Uning
muallifligidagi Oy xaritalari 1679 yilda nashr etilgan. 1672 yilda esa, Fransuz Gvianasidan olib borilgan
kuzatuvlar natijasida,
Mars
parallaksiga asoslanib,
Yer
dan Marsgacha bo‘lgan masofani hisoblab chiqqan.
Uning hisoblashlariga ko‘ra, Yer va Mars oraliq masofasi 146 million km tashkil etadi (zamonaviy
nisbatan
aniq hisoblarga ko‘ra bu masofa 149.6 mln km). Shuningdek aynan Kassini kuzatishlari asosida, Yupiterning
yo‘ldoshi Ioning tutilish vaqti, hisob kitoblardagidan doim 22 daqiqaga kechikishi hodisasi tufayli, fan tarixida
ilk marta, uning hamkasbi Olaf Remer yorug‘lik tezligini aniqlash ishlarini bajargan edi.
Kassini, ilm-fanda, astronomiyada qanchalik katta yutuqlarni qayd etmasin, biroq ilm-fanda umumiy
miqyosda eski tushunchalarning jiddiy tarafdori va himoyachisi bo‘lgan. Xususan u Nyutonning butun olam
tortishish qonunlariga,
Kepler
qonunlariga va
Kopernik
nazariyalariga doimo raddiya nuqtai nazaridan
qaragani ma’lum.
Jovanni Dominik Kassini 1712 yilning 14 sentyabrida Parijda vafot etgan. Hozirda uning sharafiga, Oy
va Marsdagi kraterlar,
Yapetdagi hudud, asteroid (24101)Kassini astronomik obyektlari, olim nomi bilan
ataladi.
Persival Louell
Persival Louell (inglizcha: Percival Lowell) 1855 yilning 13 mart kuni,
Bostonda tug‘ilgan. Biznesmen, sharqshunos, diplomat,
astronom, matematik va
millioner.
Mars
tadqiqotchilaridan biri.
Pluton
sayyorasining kafsh etilishiga ulkan
hissa qo‘shgan, 9-sayyorani (yoki X-sayyora) qidirish ishlarini o‘z hisobidan
moliyalashtirgan shaxs. Shuningdek «Arizona» asteroidini kashf qilganligi bilan
mashhur. AQSH Fan va San’at akademiyasi faxriy a’zosi, Britaniya
sharqshunoslik
jamiyati, AQSH, Germaniya, Meksika, Belgiya va Fransiya
astronomiya jamiyatlari a’zosi. Massachusets texnologiya universiteti faxriy
professori.
1872 yilda, Bostondagi nufuzli o‘rta maktabni tamomlagach,
Garvard
universitetiga o‘qishga kirgan. Garvardda o‘qishni bitirgach, universitetda qolish
haqidagi takliflarni rad etib, Yevropa va Yaqin sharq bo‘ylab safarga chiqqan.
Keyin esa, oilaviy meros tekstil fabrikasi va elektr korxonasini boshqaruvida ish olib borgan. 1880 yildan
boshlab uzoq sharq madaniyati bilan jiddiy qiziqib qolgan va yapon tilini o‘rganishga kirishgan. 1883 yildan
esa, Koreyaning AQSHdagi elchixonasida kotib vazifasida ish olib borgan. 1883-1893 yillarda uzoq sharqqa
safarlar uyushtirib, diplomatik munosabatlarda ishtirok etgan va ilmiy tadqiqotlar olib borgan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
