10.6. Ajratuvchi bufer suyuqliklaridan foydalanish
Teshish zonalarida ME lar bo‗lsa porsiyali to‗ldirishda burg‗ilash eritmasi va
ME oralig‗idagi bo‗luvchi sifatida bufer suyuqligini tanlash muximdir. Bu bufer
suyuqligi ME bilan quduqni to‗ldirishda burg‗ilash eritmasini aralashib ketishini
hamda teshgichlarni ko‗p marta tushirish yoki boshqa geofizik asboblarni tushirib-
ko‗tarib olishda aralashib ketishini oldini olish kerak.
Shuning uchun buferli ajratgichni mustahkam tuzilmaga ega bo‗lishi va undan
tezlikda teshib o‗tishiga imkoniyat tug‗dirishi kerak.
Aralashib ketishini oldini olishda inertli emulsiyadan foydalanish, qaysiki
bufer suyuqligi ikkala suyuqlikdan ham namlanmaydi va o‗rtada ajratuvchi vazifasini
bajaradi.
Bufer suyuqligining shunday bir turi, ya‘ni burg‗ilash eritmasi va ME
ajratuvchi tuzli eritma asosdagi inert emulsiyasini tarkibi quyidagicha: Dizel yoqilg‗i-
48,5%, emultal -1,5 % suv-50% eritmani zichligini oshirish uchun unga bo‗r yoki
barit qo‗shiladi. Bufer suyuqligining retsepturasi 2-jadvalda keltirilgan.
ME-ni tozalashni eng yaxshi usuli uni tinch koldirib gravitatsiya og‗irligi
ta‘sirida tindirishdir. ME-ni sirti flokulyant bilan kayta ishlanadi. Burg‗ilash
eritmasidan bufer suyuqligi bilan ajratib teshish zonasiga haydaladi, tarkibidagi
385
kaytish zarrachali zumpfga cho‗ktiriladi. Tadqiqotlar shuni ko‗rsatadiki, ME-ni
tarkibidagi qattiq zarrachalar anionli polimer SFM-lar berilganda sodir bo‗ladi.
Uglevodorod asosli eritma qo‗llanilganda burg‗ilash eritmasini eng past
samaradorlik suvli asosda erishida paydo bo‗ladi. Neft asosli teshish suyuqligi
qatlamda yangi uglevodorod kontaktini paydo bo‗lishiga olib keladi. Bunda quduq
tubi qatlam zonasida yaxshi muhit paydo bo‗ladi.
MXD larni neft konlarini burg‗ilash jarayonida ko‗p holatlarda suvli asosli
eritmalardan foydalaniladi. Shuning uchun tadqiqot qilingan va sinovdan o‗tgan ME-
lardan ham O‗zbekiston sharoitida foydalanish mumkin. Bunday eritmalarga har xil
tuzli eritmalar, polimerli qattiq fazoli tuzli eritmalar, hamda ingibirli emulsiya
eritmalar kiradi.
10.1-jadval
R
etsep
tura
soni
Bufer suyuqligi
Nazorat qilinadigan xossalari
Qo‗llash-
dagi
maksimal
Komponent
Hajmi
umumiy %
Zichligi
Kt/m
3
Shartli
qovush-
qoqlik, S
SKS 1/10
min DPa
Kuchla
nish
harorat
0
C
1
Dizel yoqilg‗isi
28-28
920-9%
100-150
15-35
20-55
140-180
90
2
Emultal
chuchuk suv
2
60-70
3
Dizel yoqilg‗isi
emultal suvli eritma
Ca Cl
2
28-38
2
60-70
960-1200 120-180
15-40
25-70
150-200
90
4
Xom neft
Emulgator
Suvli eritma
Ca Cl
2
38
2
60
960-1190 130-125
18-20
30-35
180-250
90
5
Dizel yoqilg‗isi
Emulyator
Suvli eritma
Ca Cl
2
27-37
3
60-70
960-1200 110-170
15-35
20-60
250-350
150
Tadqiqotlar shuni ko‗rsatadiki suvli asosli ya‘ni suvli asosli tuzli eritmalar
NaCl, KCL, CaCℓ
2
, larni o‗tkazuvchanlikni tiklash koeffitsenti
61
,
0
54
,
0
ga teng.
Polimerli eritmaning 0,3’0,5% li poliakrimalidli (PAA) va 20 %li CaCl
2
qo‗llanilganda o‗tkazuvchanlik koeffitsentini tiklanishi
46
,
0
39
,
0
ga teng Asosiy
sabablaridan biri polimerli makro malekulasini kollektorga kirib borishi va uni
assorbsiyasini filtratsiya kanallarini sirtida utirib qolishidir. Eng past o‗tkazuvchanlik
koeffitsienti
35
,
0
31
,
0
lar qo‗llanilganda (32,5% dizel yoqilg‗isi, 1,5% emultal-
6%, SMAD-60% suv) solingan. Shunday qilib ME-lardan birlamchi ochishda suvli
asosli Na
+
, K
+
va Cℓ
2
larni
har xil zichlikdagi eritmasidan foydalanish samaralidir.
Do'stlaringiz bilan baham: |