O’quv darslik

DIURETIK VOSITALAR. BACHADON MUSHAKLARIGA TA’SIR 
ETUVCHI VOSITALAR 
 
Bu guruh moddalar organizmdan peshob ajralishini kuchaytirib, 
to‘qimalar va seroz bo‘shliqlardagi suyuqliklarni kamaytiradi (assit, gidrotoraks, 
gidroperikard va boshqalar). Peshob haydovchi vositalar asosan organizmda 
suyuqlikni to‘planib qolishi bilan kechadigan xastaliklarda (surunkali qon 
aylanish etishmovchiligida, nefrotik sindrom, jigar sirrozi), xafaqonlik, 
glaukoma va boshqalarda qo‘llaniladi. Bundan tashqari turli xil zaharlanishlarda 
zaharni tezroq chiqarish maqsadida ham ishlatiladi. M-n: boshqariladigan qon 
suyultirish bilan birgalikda peshob ajralishini jadallashtirish. Peshob haydovchi 
vositalarning bunday ta’siri peshobni hosil bo‘lishi jarayoniga ta’sir 
ko‘rsatishlari bilan bog‘liq. Peshob hosil bo‘lishi 3 jarayondan iborat: filtratsiya, 
reabsorbsiya va sekretsiya.
Diuretik vositasi ta’sirida peshob ajralishini kuchayishi ularning buyrakga 
tanlab ta’sir qilishi va birinchi navbatda Na
+
va u bilan bog‘liq Cl
- 
va suvning 
buyrak kanalchalaridan so‘rilishini kamayishi bilan bog‘liqdir. Reabsorbsiyani 
kamaytirishni yo naychalar epiteliysi holatini susaytirish, yoki kanalchalar 
ichidagi suyuqlikning osmotik bosimini oshirish xisobiga amal oshirish 

---

- 518 -
mumkin. Ma’lumki, peshob hosil bo‘lishi neyrogumoral omillar nazoratida 
bo‘ladi. Ayniqsa, gormonlarning (vazopressin-antidiuretik, aldosteron-
mineralkortikoidlar) ahamiyati katta (yurak bo‘lmachasidagi-(”natriy uretik omil 
”)).
Ta’sir-mexanizmiga qarab diuretiklar 2ga bo‘linadi:
1.
Buyrakning peshob hosil qilish funksiyasiga bevosita ta’sir etuvchi vositalar. 
2.
Peshob xosil bo‘lishining gormonal boshqarilishiga ta’sir etuvchi vositalar .
 
Hozirgi zamon peshob kuchaytiruvchi vositalar quyidagi guruhlarga
bo‘linadi:
I.
Buyrak naychalari epiteliysiga bevosita ta’sir etuvchi diuretiklar: 
1.
Molekulasida sulfanilamid guruhi bo‘lgan moddalar. 
a)
tiazidlar