O’quv darslik

DIXLOTIAZID 
– kuchli diuretik vosita, kimyoviy tuzilishi bo‘yicha 
benzotiazidin hosilasi bo‘lib, tarkibida sulfanilamid guruhi bor. Ta’sir 
mexanizmi nefronning egri bugri naychalarining proksimal va distal qismlarida 
Na
+
va u bilan bog‘liq xlor ionlarining reabsorsiyasining kamayishi bilan 
bog‘liq. Diakarbga nisbatan karboangidraza faolligini kamroq susaytiradi. 
Dixlotiazid ta’sirida K
+
va bikarbonat ionlarini reabsorbsiyasi Na
+
va Cl
-
ionlariga nisbatan kamroq kechadi. SHuning uchun dixlotiazid faol saluretik 
vosita sifatida tanilgan. Na
+ 
va xlor ionlari o‘zaro muvofiq yoki ekvivalent 
miqdori ajraladi. Preparat atsidozda ham o‘z samaradorligini yaxshi namoyon 
qiladi. Davomli qo‘llanilganda ham, diuretik ta’sir kuchi kamaymaydi. Kandli 
diabet xastaligida preparat poliuriyani kamaytiradi, chanqoqlik hisini 
kamaytiradi, qonning osmotik bosimi kuchli darajada pasayadi (mexanizmi 
noma’lum). Qisman bunday ta’sir buyrakning konsentrlash qobiliyati oshishi 
va chanqash markazi faoliyatini susayishi bilan bog‘liq deb taxmin qilinadi. Qon 
bosimi yuqori bo‘lgan hollarda preparat uni tushiradi. MITdan dixlotiazid tez 
so‘riladi. Ta’siri ancha tez boshlanadi (30-60daqiqadan so‘ng) 10-12soat davom 
etadi. Preparatga o‘rganish (ko‘nikish) rivojlanmaydi, lekin dixlotiazid peshob 
kislotasini ajralishini kamaytiradi va giperurekimiyani rivojlanishiga, shu tufayli 
podagra xastaligini kechishiga salbiy ta’sir etadi.
Qo‘llanilishi:
katta va kichik qon aylanish doirasida qon dimlanish 
holatlarida (yurak-tomir etishmovchiligi), jigar sirrozida, nefritlar va 
nefrozlarda, homiladorlar nefropatiyasida, buyrak usti bezi gormonlari va 

---

- 520 -
AKTG ta’sirida yuzaga kelgan shishlarda, xafaqonlik xastaligida(tuzsiz parxez 
bilan), glaukomada. Dixlotiazidni bemorlar yaxshi qabul qiladilar, lekin davomli 
qo‘llanilganda gipokaliemiya, gipoxloremik alkaloz, podagrani kuchayishi, 
quvvatsizlik, dispepsiya rivojlanishi mumkin. Bularni oldini olish uchun, kaliy
preparatlari KCl, asparkam, panangin berish kerak. 
SIKLOMETIAZID 
– tuzilishi va farmakologik xossalari bo‘yicha 
dixlotiazidga o‘xshaydi, lekin undan taxminan 50marta kuchli. Ta’siri 2-4 
soatdan keyin boshlanib, 10-12 soat davom etadi. Bir sutkali peshob miqdori 
1,5-2,5 marta oshadi.