O’quv darslik

Farmakologik o‘zaro ta’sir 
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganiday, farmakologik o‘zaro ta’sirda bir dori 
vositasi ikkinchi bir dori vositasining farmakokinetik yoki farmakodinamik 
parametrlarini o‘zgartiradi.
Farmakokinetik tipdagi o‘zaro ta’sir quyidagi parametrlar orqali namoyon 
bo‘ladi: 
– Dori vositalarining organizmdagi 
so‘rilish bosqichidagi o‘zaro ta’siri. 
Bunday o‘zaro ta’sir oshqozon-ichak yo‘lida absorbsiyalovchi vositalar yoki 
anion almashinuvchi qoramoylar tomonidan dori moddalar so‘rilishining 
buzilishi (gipolipidemik vositalar bilan xolestiramin), so‘rilmaydigan xelat 
birikmalar paydo bo‘lishi (tetratsiklinlar guruhi antibiotiklari bilan antatsid 
birikmalar, temir, kalsiy va magniy preparatlari), pH muhitining buzilishi 
(kuchsiz kislotali va kuchsiz asosli birikmalar hazm shirasi bilan reaksiyaga 
kirishib, undagi fermentlar faolligini buzadi), ichak peristaltikasining ortishi 
(xolinomimetiklar) yoki kamayishi (xolinoblokatorlar) hisobiga amalga 
oshiriladi. Ayrim moddalar oshqozon-ichak yo‘li shilliq qavati yuzasida yupqa 
parda hosil qilishi hisobiga ham boshqa dorilarning so‘rilishini izdan chiqarib 
qo‘yishi mumkin. Masalan, almagel, kraxmal shilimshig‘i, vazelin moyi va b. 
– Dori vositalarining organizmdagi 
tarqalish (oqsillar bilan birikish) 
bosqichidagi o‘zaro ta’siri. 
Ko‘pchilik dori vositalari qonga tushganidan keyin 
undagi oqsillar bilan turli darajada birikadilar. Ularning oqsillar bilan kuchli 
birikadiganlari kuchsiz birikadiganlarini bog‘lanishdan siqib chiqaradi va oqsil 
bilan kuchsiz birikadigan dori moddasining qondagi erkin konsentratsiyasi ortib 
ketadi. Buning natijasida ma’lum vaqtdan keyin kuchsiz birikadigan preparatdan 

---

- 61 -
zaharlanish kelib chiqishi mumkin. Masalan yallig‘lanishga qarshi vositalardan 
butadion peroral gipoglikemik vositalarni oqsil bilan bog‘lanishdan siqib 
chiqaradi va natijada bir necha kundan keyin bemorda gipoglikemiya holati 
yuzaga chiqadi. 
– Dori vositalarining