O’quv darslik

 
VENOTROP (FLEBOTROP) MODDALAR 
Venoz tizim xolati tulakonli kon aylanish uchun katta axamiyatga ega. 
Ma’lumki, yurak kon - tomir tizimini xamma bulimlari bir biri bilan uzaro 
boglanishda, shuning uchun, kaysidir bir bulimni funkstiyasini buzilishi, kolgan 
xamma tizimni uzgarishiga olib keladi. Soglom organizmda bu kompensator 
mexanizm blan namoyon buladi. Lekin, kasallik fonida kon aylanishni fiziologik 
regulyastiyasi etishmaydi, bunday xolatlarda normal kon aylanishni tiklovchi dori 
vositalarni kullash maksadga muvofikdir.
Bunday xollarda preparatlar venoz sistemasi orkali bilvosita ta’sir kiladi. 
Yurakni ba’zi bir kasalliklarida (stenokardiya, yurak etishmovchiligi) 
venoz (xajmli) tomirlarni tonusini pasaytirib, xamda yurakga buladigan 
(prednagruzka) yukni kamaytirish orkali, yurak faoliyatini normallashtirish 
mumkin. Venoz tomirlar tonusini xolati, arterial bosimni stabil ushlab turishida 
katta axamiyatga ega, masalan ortostatik gipotenziya xolatida.
Bundan tashkari, venoz tomirlar etishmovchiligiga boglik bulgan, bir kator keng 
tarkalgan kasalliklar mavjud (masalan, oyok venalarini varikoz kengaymalari, 
gemoroy). Venoz sistema kasalliklarini keng tarkalganligi sababli, venotrop 
moddalarni fundamental va eksperimental tekshirish dikkatni uziga jalb kiladi.
Vena tomirlarini innervastiyasi (arteriya tomirlari kabi) simpatik 
(adrenergik) nerv orkali amalga oshiriladi. Vena tomirlarida a
1
- i a
2
- 
adrenoresteptorlar mavjud bulib, ularni stimullash venokonstrikstiyani chakiradi. 
Bundan tashkari v
2 
– adrenoresteptorlar mavjud bulib, bularni stimullash 
venodilatastiyaga olib keladi.
a
1
-adrenoresteptorlar, adrenergik nerv oxirlarida (varikoz kengaymalar) 
noradrenalin mediatori ajralib turishi tufayli boglanishda buladi,
a2 va v2 adrenoresteptorlar presinaptik xamda postsinaptik membranada 

---

- 441 -
joylashgan. Venalarni tonusini gumoral regulyastiyasida, kupgina endogen 
vazoaktiv moddlar rol uynaydi. Lekin, xar bir birikmani venotrop ta’sir kilish 
darajasi etarli darajada urganilmagan. Odatda moddalar arterial va venoz 
tomirlarga bir yunalishda ta’sir kiladi. Farki shundan iboratki, kuprok arteriya 
yoki vena tomirlari tonusiga ta’sir kilishida. Bu tomirlarni xam kiskartiruvchi xam 
bushashtiruvchi moddalarga tegishlidir. Ma’lumki, bir kator moddalar, bir xil 
darajada arteriya va vena tomirlari tonusiga ta’sir kiladi (masalan natriy 
nirtoprusid). Shu bilan bir katorda ba’zi bir istisnolar xam mavjud.
Digidroergotamin va substanstiya R arteriya tonusini pasaytiradi, vena tomirlarini 
esa toraytiradi. Serotonin arteriolalarni kengaytiradi, venalarni toraytiradi.
Shunga kura ularni venodilatatorlar yoki venokonstruktorlarga bulishimiz 
mumkin.
VENODILATASIYALOVCHI MODDALAR 
V
enodilatatorlarga kiradi
: 
1.
NO - donatorlari (nitratlar, molsidomin) 
2.
a-Adrenoblokatorlar (prazozin, doksazozin) 
3.
Simpatolitiklar (oktadin) 
Preparatlarni vazodilatastiyalovchi ta’siri odata xam arteriya xam vena 
tomirlariga tegishlidir. Lekin , turli xil preparatlarni arteriadilatastiyalovchi va 
vena dilatastiyalovchi ta’sirining nisbati bir xil emas. Klinikada preparatlarni 
kullanilayotgan vaktda kursatilgan farkini inobatga olish kerak.
Ma’lumki, xajmli (venoz) tomirlarni kengaytiruvchi preparatlar yurakga 
buladigan ( prednagruzkani) yukni kamaytiradi.
Bunday preparatlarni patologik xolatlarda kullash, yurak ishi uchun kulay sharoit 
yaratib beradi. Shunday ta’sir kilish mexanizmiga ega bulgan preparatlarga 
nitratlar (nitroglisterin va boshk.) kiradi. Uxshash ta’sir kilish mexanizmga ega 
bulgan preparatlarga sidnonimin xosilalaridan molsidomin kiradi. Etarli darajada 
venodilatastiyalovchi ta’sirga ega bulgan preparatlar, utki rva surunkali yurak 
etishmovchiligida kullaniladi.

---

- 442 -
Diuretiklardan furosemid venotrop ta’sirga ega. Utkir yurak etishmovchiligi 
bulgan bemorlarga furosemidni vena ichiga yuborish natijasida, avval vena 
tomirlari kengayadi sungra diuretik ta’sir boshlanadi.