O’quv darslik

VENA TOMIRLARINI TORAYTIRUVCHI (VENA TOMIRLAR 
TONUSINI OSHIRUVCHILAR) VA VENOPROTEKTOR 
PREPARATLAR 
Vena tomirlar tonusi oshiruvchi preparatlar, vena tomirlari sillik mushaklarini 
tonusini oshiradi. Preparatlarni venoprotektor ta’siri, bu - venalarni 
jaroxatlanishidan saklash, venulalarni utkazuvchanligini 
pasaytirish, shishlarni rivojlanishiga, yalliglanishga tuskinlik kilish,
mikrostirkulyastiyani buzilishini, urab turgan tukimalarni jaroxatlanishini oldini 
oluvchi xususiyatlarni uz ichiga oladi.
 Bu guruxga kiruvchi mavjud bulgan preparatlar kuyidagilardan iborat:
1. Venokonstriktor ta’sirga ega bulgan preparatlar. 2. Venoprotektor ta’sirga 
ega bulgan preparatlar. 3. Aralash ta’sirga ega bulgan (vena tonusini 
oshiruvchi +venoprotektor ta’sirga ega bulgan preparatlar). 

Venokonstriktor va venoprotektor ta’sirga ega bulgan preparatlarni 
kullanilishi. 
Venokonstiktorlarni amaliyotda ortostatik gipotenziyani davolash uchun 
kullanilishi mumkin. Ortastatik gipotenziyani davolash uchun tanlab, vena 
tonusini oshiruvchi moddalar talab kilinadi. Lekin bunday preparatlar yuk. 
Shuning uchun bugungi kunda a- adrenomimetiklardan va sporinya (kora 
murug)ni digidratlangan alkaloidlaridan foydalaniladi , bularda venokonstriktor 
ta’sir etarli darajada ifodalanadi.
a-adrenomimetiklar sintetik preparatlardir.
Fetanol (etilefrin) a- adrenoresteptorlar agonisti bulib tomirlar tonusitni 
oshiradi. Arterial bosimni oshiradi. Ta’siri davomli. Gipotonik xolatlarda va 
ortostatik gipotenziyalarda ichishga va parenteral yul bilan yuboriladi.

---

- 443 -
Midodrin (gutron) xam kuprok a-adrenoresteptorlarga ta’sir kiladi. 
Resteptorlarni kuzgatib arteriola va venulalarni toraytiradi.arterial bosimni 
oshiradi. Ta’siri sekin asta rivojlanadi, uzok vakt davom etadi. Organizmda 
midodrindan faol metabolit (desglimidodrin) xosil buladi, bu faoligi buyicha 
midodrindan ustun. Shunday kilib, midodrin prolekarstvo xisoblanadi. 
Gipotoniya xolatlarida ortostatik gipotenziyada kullaniladi. Ichishga va vena 
ichiga yuboriladi.
Digidrirlangan sporinya alkaloidlari 
(digidroergotamin va boshk.) 
tomirlarga ta’siri yukori. a-adrenoresteptorlarga nisbatan kisman agonist va 
antagonist xisoblanadi. Arteriyalardagi a-adrenoresteptorlarni falajlab gipotenziya 
chakiradi. Venalarga nisbatan kisman agonist bulib ularni tonusini oshiradi. Shu 
munosabat bilan digidroergotamin mezilat va boshka digidrolangan alkaloidlar 
ortostatik gipotenziyani profilaktikasi uchun kullaniladi. Ichishga va parenteral 
yul bilan yuboriladi.
Ba’zan, ortostatik gipotenziyada kashtan preparatlari tribenozid
kullaniladi. Lekin bu preparatlar kam samaradorlikga ega.
Oyok vena kon tomirlarining surunkali etishmovchiligi kasalligi keng tarkalgan 
patologiyalarga kiradi. Venalarni varikoz kegngaymalari rivojlangan 
mamlakatlarning mexnatga kobiliyatli axolisini 10-40% da uchraydi. Bu 
kasalikgni ogir kurinishi terining trofik yaralari bulib, bu 1-2% uchraydi.
Oyoq vena tomirlarining surunkali yetishmovchiligining rivojlanishida 
asosan, vena tomirlari devorining silliq muskullarini kiskaruvchanlik xususiyatini 
pasayishi yotadi, venalarni patologik kengayishida, vena tomirlari klapanlarnini 
etishmovchiligi sabab buladi. Vena tomirlarida kon dimlanishi va venoz 
bosimni oshishi kuzatiladi. Natijada leykostitlar va xujayra endoteliylari 
faollashadi. Ularni yuzasida kup adgeziya malekulalari tuplanib, leykostitlarni 
endoteliy yuzasi bilan uzaro ta’sirlanishiga olib keladi. Bu faol jarayon kapillyar 
va venulalarda namoyon buladi. Sungra leykostitlar atrofdagi tukimalarga chika 
boshlaydi. Faollashgan leykostitlarni degranulyastiyasi natijasida, ulardan 

---

- 444 -
proteolitik fermentlar, stitokinlar, kislorodni erkin radikallari va boshka faol 
moddalar ajralib chikadi, bular tashib yuruvchi oksillarni
tarkibini, kiskaruvchanlik kobiliyatini, resteptorlarni, tukima komponentlarini
buzadi. Mikrostirkulyator tomirlarni utkazuvchanligi xam oshadi. Venoz 
gipertenziya, leykostitlar bilan venalarni , atrofdagi tukimalarni jaroxatlanishi 
natijasida mikrostirkulyastiyani buzilishi kuzatiladi. Bu esa shish, yalliglanish va 
tukimalar destrukstiyasi terida trofik yaralar xosil bulishiga olib keladi. Bu 
patologiyalarni asosan xirurgik yul bilan davolanadi. Oxirgi yillarda kupchilikni 
dikkatini farmakoterapiya jalb kilayapti, bu esa kator samarali venotrop 
preparatlar yaratilganligi bilan tushintiriladi. Tananing pastki kismi venalarining 
surunkali etishmovchiligini davolash uchun kuyidagi gurux preparatlardan 
foydalaniladi: 
A. Venalar tonusini oshiruvchi va venoprotektor ta’sirga ega bulgan 
 
a) Tabiiy (usimliklardan olingan) (bioflavonoidlar, usimlik mevalaridan olingan 
va kashtanni turli xil kismlaridan, uzum danagi ekstraktidanpreparatы olingan) 
preparatlar.