O’quv darslik

P-R intervali 
va
QRS
kompleksi o’zgarmaydi. Sistemali gemodinamikaga amalda ta’sir qilmaydi. 
Me’da-ichak traktidan yaxshi so’riiladi. Biokiruvchanligi > 90%. Qon 
plazmasidagi maksimal konstentrastiyasi 2-3 soatdan keyin kuzatiladi, stabil 
konstentrastiyaga - 2-3 kundan so’ng erishadi; t
1/2
~
10 soat. 
Jigarda qisman metabolizmga uchraydi (taxminan 20%). O’zgarmagan moddalar 
va metabolitlar asosan buyrakdan chiqariladi. Dofetilid asosan supraventikulyar 
aritmiyalarda qo’llaniladi (merstal va bo’lmachalar titroq aritmiyasida ). 
Preparatning asosiy kamchiligi qorinchalar taxiaritmiyasini keltirib 

---

- 405 -
chiqarishi mumkin. Shuningdek o’tkazuvchanlik buzilishi, bradikardiya ehtimoli 
mavjud. 
Nokardial nojoya ta’sirlaridan bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi. Ko’krak 
qafasidagi og‘riqlar va h. kuzatiladi. 
Bu guruhga nibentan kiradi. U kaliy kanallarining faol blokatori sanaladi, 
paroksizmal va supraventrikulyar aritmiyalarni bartaraf qilishda qo’llaniladi 
(taxikardiya, bo’lmacha titrog‘ida va hilpillashida ishlatiladi). EKG nazoratining 
majburiy monitoringida vena ichiga yuboriladi (1 sutka mobaynida). Nibentan 
yuqori aritmogen faollikka ega. 
d-sotalol kaliy kanallarini tanlab bloklovchi modda hisoblanadi. U 
aritmiyaga qarshi vosita sifatida klinik sinovlardan o’tmoqda. 
YURAK EFFERENT INNERVASIYASI RESEPTORLARIGA TA’SIRI 
TA’SIR ETUVCHI ARITMIYAGA QARSHI VOSITALAR 
Aritmiyaga qarshi ta’sirga ega mazkur guruh moddalari asosan yurakka 
efferent neyrogen ta’siri kuchayishi bilan bog‘liq. Bu moddalar yurakning xolino 
va adrenoresteptorlariga ta’sir qiladi. 
a) Kardiomiostitlarni β-adrenoresteptorlariga ta’sir qiluvchi moddalar 
(guruh II) 
Ma’lumki yurak funkstiyasi regulyastiyasida adrenergik (simpatik 
)innervastiya muhim o’rin egallaydi (14.7. jadval). Uning qo’zg‘alishi yurak 
bo’lmachasi va qorincha chastotasi va kuchi oshishi bilan kuzatiladi. Sinus 
bo’lmacha va qorincha tugunlarida impulslar o’tish tezligi oshadi. Avtomatizm 
oshadi. Bu o’zgarishlar yurakni β
1 
adrenoresteptorlarini qo’zg‘alishi bilan bog‘liq 
Adrenergik innervastiya tonusi oshishi va ko’p miqdorda buyrak usti bezidan 
adrenalinni ko’p miqdorda ajralishi, miokardni katexolaminlarga sezuvchanligini 
oshishi yurak aritmiyasi kelib chiqishi mumkin, shuning uchun β -
adrenoblokatorlar aritmiyaga qarshi vosita sifatida katta ahamiyatga ega (gruppa 
II; . bob 4; 4.2). Tibbiy amaliyotda anaprilin (propranalol, inderal) keng 

---

- 406 -
qo’llaniladi. Uning antiaritmik faolligi asosan β -adrenoresteptorlarni bloklashi 
bilan bog‘liq, shuning uchun adrenergik innervastiyani yurakka ta’siri kamayadi 
va qondagi adrenalinni ta’siri kamayadi. Sinus tugunchasi faolligi pasayib, 
ektopik o’choqlarda qo’zg‘aluvchanlik kamayadi. Anaprilinning juda yuqori 
dozasi natriy kanallariga kam ta’sir ko’rsatib, amaliy ahamiyati deyarli yo’q. 
Umuman olganda anaprilin yurak qisqarishi ritmini kamaytiradi, bo’lmacha-
qorinchalar tugunida samarali refrekter davrni uzaytiradi, yurak hujayralarida 
avtomatizni kamaytiradi, bo’lmacha-qorinchalar tugunida o’tkazuvchanlik va va 
qo’zg‘aluvchanlikni 
kamaytiradi. 
Anaprilin 
qo’llanilganda 
miokard 
qisqaruvchanligi kamayadi. Yurak ishi kamayadi. Anaprilin supraventikulyar va 
qorinchalar aritmiyasida qo’llaniladi . 
Aritmiyaga qarshi vosita sifatida shuningdek β
1
-adrenoblokatorlardan
(masalan, talinolol, atenolol, metoprolol) va simpatomimetik faolligiga ega 
bo’lgan β -adrenoblokatorlar (oksprenalol)qo’llaniladi (bob 4; 4.2) 
Jadval 14.7. Adrenergik va xolinergik ta’sirlarni yurak faoliyatiga ta’siri
 
Yurak bo’limlari 
Parametr 
Adrenergik 
stimullar
1
Xolinergik stimullar
2 
Sinus- bo’lmacha tuguni 
Yurak urishi soni 
Avtomatizm 
Samarali refrakter 
davr 
O’tkazish tezligi 
Oshishi 
Oshishi 
Qisqarishi 
Ko’payishi 
Kamayishi 
Pasayishi 
Qisqarishi 
Kamayishi 
Bo’lmacha mushaklari 
Avtomatizm 
Samarali refrakter 
davr 
O’tkazish tezligi 
Qisqaruvchanlik 
Oshishi 
Qisqarishi 
Ko’payishi 
Oshishi 
Pasayishi 
Qisqarishi 
Kamayishi 
Pasayishi 
Bo’lmacha-qorincha tuguni 
Avtomatizm 
Samarali refrakter 
davr 
O’tkazish tezligi 
Oshishi 
Qisqarishi 
Ko’payishi 
Pasayishi 
Uzayishi 
Kamayishi 

---

- 407 -
Gis tutami (bo’lmacha-
qorincha tutami) Purkine 
tolalari 
Avtomatizm 
Samarali refrakter 
davr 
O’tkazish tezligi 
Oshishi 
Ko’payishi 
Qisqarishi 
Yoki o’zgarishlar 
yo’qligi 
Bu bo’limlarda 
xolinergik innervastiya 
bo’lmaydi. 
Qorincha mushaklari 
Samarali refrakter 
davr 
O’tkazish tezligi 
Avtomatizm 
Qisqaruvchanlik 
Qisqarishi 
Ko’payishi 
Oshishi 
Oshishi 
Ektopik tugunlarda avtomatizm qo’zg‘alishi.
2
V-adrenomimetiklar shunga o’xshash ta’sir ko’rsatadi 
3
M-xolinomimetiklar va xolinesterazaga qarshi moddalarga o’xshash ta’sir 
β adrenoblokatorlarni afzalligi ular miokardni qisqaruvchanlik faoliyatiga kam 
darajada ta’sir ko’rsatadi (simpatomimetik ta’siri bo’lganligi uchun).
Bradiaritmiya va o’tkazuvchanlik buzilganda, masalan bo’lmacha-
qorinchalar blokida β adrenoresteptorlarni qo’zg‘atuvchi moddalar samarali ta’sir 
ko’rsatadi. Ilgari qayd qilganimizdek adrenergik innervastiya tonusi oshganda 
yurakdan 
qo’zg‘aluvchanlikni 
o’tishini oshiradi. Shu maqsadda β-
adrenomimetiklardan (izadrin) yoki , α va β- adrenomimetiklardan (adrenalin 
gidroxlorid)va simpatomimetiklardan (efedrin gidroxlorid) yuboriladi (14.7 
jadval).