O’quv darslik

 
v) Kaliy kanallari blokatorlari (repolyarizastiya jarayonini uzaytiruvchi, 
harakat potenstiali davomiyligini oshiruvchi moddalar; III gurux) 

---

- 402 -
Shunday preparatlardan biri amiodaron (kordaron) hisoblanadi. U 
aritmiyaga qarshi faollikka ega. Shuningdek yurak toj - tomirlari 
etishmovchiligida ham qo’llaniladi. Aritmiyaga qarshi ta’siri sekin rivojlanadi. 
Uzoq vaqt qo’llanganda amiadaron bo’lmachalarda, bo’lmacha-qorincha tugunida 
va qorinchalarda harakat potenstiali va samarali refrakter davri davomiyligini 
uzaytiradi. Repolyarizastiya ham sekinlashadi. EKG da 
Q- T oralig‘i oshadi. 
A
miodaronning asosiy aritmiyaga qarshi ta’siri avtomatizmning pasayishi, 
o’tkazuvchanlik va qo’zg‘aluvchanlik bo’lmacha, bo’lmacha-qorincha tugunida 
pasayishi kuzatiladi. 
Harakat potenstiali davomiyligi oshishi ta’sir mexanizmi kaliy kanallari bloki 
bilan bog‘liq (kardiomistitdan kaliy ionlarini chiqarish pasayadi). Bundan 
tashqari, amiodaron natriy kanallarini bloklab, shuningdek β- adrenoresteptorlarni 
nokonkurent bloklaydi, qisman kalstiy kanallarini bloklaydi, I, II, III va IV gurux 
preparatlarning xususiyatlari mos keladi. 
Stenokardiyada uning ijobiy ta’siri asosan miokardni kislorodga bo’lgan
ehtiyojini kamaytiradi. Amiodaron yurak va yurak toj- tomirlariga adrenergik 
ta’sirni pasaytiradi (α va β adrenoresteptorlarni nokonkurent bloki hisobiga), 
glyukagon antagonisti hisoblanadi va kalstiy kanallarini kuchsiz bloklaydi. Yurak 
qisqarishlar sonini kamaytiradi va arterial bosimni pasaytiradi. Yurak toj- 
tomirlari qon aylanishini yaxshilaydi, yurak toj- tomirlari qarshiligini kamaytiradi. 
Amiodaron oshqozon-ichak traktidan taxminan 50% ga so’riladi. Sutkada bir 
marta buyuriladi. Maksimal ta’siri bir necha haftadan so’ng rivojlanadi 
1
. Jigarda 
parchalanadi. Asosan ichaklardan sekin chiqariladi. Supraventikulyar va 
qorinchalar aritmiyasida va stenokardiyada qo’llaniladi. 
Rasm. 14.6. Aritmiyaga qarshi faollikka ega bir qator vositalarning asosiy 
yo’nalishi va ularning qo’llanilishi. 
SA - sinoatrial tugun (sinus-bo’lmacha tuguni); AV - atrioventrikulyar tugun 
(yurak bo’lmacha-qorincha tuguni); PG –Gis tutami (yurak bo’lmacha qorincha
tutami) va uning shoxlari; VP –Purkine tolasi. 

---

- 403 -
Nojuya ta’sirlardan dispeptik holatlar, kuchli bradikardiya, bo’lmacha-
qorincha bloki, shox pardasida qaytar mikrokristallarni yig‘ilishi, teri 
pigmentastiyasi (kulrang - ko’k rangga bo’yaladi), fotodermatitlar, qalqonsimon 
bez funkstiyalari buzilishi kuzatiladi. Ba’zan fibroz rivojlanadi. Katta dozada 
turli nevrologik buzilishlar kuzatilishi mumkin (paresteziyalar, tremor va h.).
Preparatni qabul qilish to’htatilgandan so’ng nojuya ta’sirlari ancha uzoq 
saqlanadi. 
Bu guruhga aritmiyaga qarshi vosita sifatida qo’llaniladigan simpatolitik ornid
2
kiradi (bob 4; 4.3). Ornid Purkine tolalari va qorinchalar mushagida harakat 
potenstialini va samarali refrakter davrini uzayishiga olib keladi.
1
Ichki kiritishda ta’sir tez rivojlanadi ( 1-2 soat mobaynida). 
2
Ornid bromid shaklida ishlab chiqariladi. n-toluol-sulfonat shaklidagi o’xshash 
preparat tozilat bretiliy nomini olgan. 
Sinus ritmini soni pasayadi. Yurak bo’lmacha-ыorinchalar tugunidagi 
o’tkazuvchanlikni bloklaydi. Miokard qisqaruvchanligi o’zgarmaydi. 
Ornid oshqozon-ichak traktidan yomon so’riladi. Shuning uchun u vena 
ichiga yoki mushaklar orasiga yuboriladi. Asosan o’zgarmagan shaklda 
buyrakdan chiqariladi. 
Qorinchalar aritmiyasida qo’llaniladi, aritmiyaga qarshi boshqa moddalarni 
ta’siri bo’lmaganda qorinchalar aritmiyasida qo’llaniladi. 
Nojuya ta’silari orasida – ortostatik gipotenziya, ko’ngil aynash, qayt 
qilish, quloq oldi bezida og‘riqli sanchiqlar kuzatiladi. 
Bu guruh vakillariga izomerlar aralashmasini o’zida aks ettiruvchi sotalolni 
kiritish mumkin (sotaleks). L-sotalol β adrenoblokatorlik faollikka ,d-sotalolkaliy 
kanallari blokatori hisoblanadi. Shunday qilib amaliyotda qo’llanilayotgan sotalol 
rastemat aralash turdagi ta’sirga ega aritmiyaga qarshi vosita sanaladi (II/III). 
Kaliy kanallarini bloklab va β
1 
va β
2 
adrenoresteptorlarni bloklab, 
repolyarizastiya jarayonini uzaytirib, sinoatrial tugundagi avtomatizmni 
kamaytiradi, atrioventrikulyar tugunda o’tkazuvchanlikni kamaytirib samarali 

---

- 404 -
refrakter davrni oshiradi. Miokardda qisqarishlar sonini kaiaytiradi.
Hazm qilish traktidan yaxshi chiqariladi. Biokirishuvchanligi 90-100%. 
O’zgarmagan shaklda buyrakdan chiqariladi. 
Yuqori aritmiyaga qarshi ta’siri bilan xarakterlanadi. Qorinchalar va 
qorinchalar usti aritmiyasida qo’llaniladi. Sutkada 2 marta ichishga buyuriladi
Nojuya ta’sirlardan preparatning aritmogenligini ko’rsatish mumkin. Shuningdek 
sinusli bradikardiya kuzatiladi, holsizlik, dispnoe, miokardning qisqaruvchi 
faolligini pasayishi. Buyrak etishmovchiligi fonida nojuya ta’sirlar kuchli 
ko’rinadi. 
Yuqori aritmiyaga qarshi faollikka ega kaliy kanallari blokatorlari (III 
gurux) hozirda katta e’tiborni jalb qiladi. Minimal salbiy ta’sirga ega bo’lgan 
amiodaronga o’xshash turdagi preparatni yaratish vazifasi qo’yilgan 
Shuningdek qalqonsimon bez faoliyatini buzmaydigan va yod atomlari
molekulasida mavjud bo’lmagan birikmalar olish ham muhimdir. Bunday 
preparatlardan biri dofetilid (tikozin) hisoblanadi. U yurakning kaliy kanallarini
tanlab bloklovchi ta’sirga ega. Natriy va kalstiy kanallariga, α va β- 
adrenoresteptorlarga ta’sir qilmaydi. Samarali refrakter davrini uzaytiradi, 
repolyarizastiya jarayonini uzaytiradi va mos ravishda harakat potenstiali 
davomiyligini oshiradi. Qorinchalar dan impulslarni o’tkazuvchanligiga ta’sir 
qilmaydi. Kichik miqdorda manfiiy xronotrop ta’sir ko’rsatadi. 
Miokardning qisqartiruvchi faolligi pasaymaydi.