O’quv darslik

ANKSIOLITIKLAR 
(anxius-hayajon, qo‘rquv qamragan, lysis-eritish). 
Anksiolitiklarning asosiy xossalari bu hayajon, qo‘rquv, bezovtalanish, 
taja-vuzkorlik, tez jahl chiqish kabi belgilarni bartaraf etishdir. 
Ular ta’sirida tinchlantirish, atrof muhitga befarqlik, bosiqlik, 
kamxarakatlik rivojlanadi. Anksiolitiklarni asosan nevrotik va nevrozsimon 
(reaktiv) 
xolatlarda 
qo‘llaniladi. 
Psixozlarda 
ular 
samarasizdirlar.
Ankisiolitiklar sifatida eng ko‘p qo‘llaniladigan vositalar benzodiazipin 
unumlari. Ularning ta’sir mexanizmi sizlarga ayon. 

---

- 347 -
Klassifikatsiya 
1.Benzodiazepin retseptorlari agonistlari 
•
qiska ta’sirli ( T
1/2
<
6 s)
midozalam 
•
o‘rtacha ta’sirili (T
1/2
<
6-24 s)
nozepam, lorazepam, alprazolam 
•
davomli ta’sirli ( T
1/2
< 24-48 c)
fenazepam diazepam, xlozepid 
2. Serotonin retseptorlarining agonistlari: 
buspiron 
3. Xar-hil tuzilishga ega brikmalar
amizil, meprotan, trioksazin
XLOZEPID
- benzodiazepin unumlari ichida birinchi bo‘lib qo‘llanilgan 
anksiolitik. 
MNSga 
tinchlantiruvchi 
ta’sir 
ko‘rsatadi, 
mushaklarni 
bo‘shashtiradi, tirishishni daf etadi. Uxlatuvchi, analgetiklarning ta’sirini 
kuchaytiradi. Mo‘‘tadil uyqu chaqiradi. Nevrotik holatlarda qo‘rquv, hayajon, 
betoqatlik, taranglikni susaytiradi. Antipsixotik ta’sirga ega emas. Katta 
dozalardagi psixomator qo‘zg‘alishni kamaytiradi. MITdan tez so‘riladi. T
½
=8-
10 soat. Platsentar barerdan o‘tadi, buyrak orqali ajraladi.
Qo‘llanilishi
:
nevrotik holatlar, uyqusizlik, migren, klimakterik 
o‘zgarishlarda, bemorlarni operatsiyaga tayyorlashda, harakatni buzilishlarida, 
miozitlarda, artrit, bursitlar va shu kabi mushaklarning taranglanishi bilan 
kechadigan xastaliklarda, ekzema va qichishish bilan kechadigan dermatitlarda, 
tutqanoq xastaligida, abstenensiya sindromini daf etishda (narkomaniya, 
alkogolizm).
Nitrazepam, sibazon va fenozepam qo‘llash mumkin bo‘lmagan hollarda 
ishlatilmaydi.
NOZEPAM
- kimiyoviy tuzilishi va farmakologik hossalari bo‘yicha 
xlozepid va sibazonga o‘xshash lekin yumshoqroq ta’sir etadi, zaharliligi 
pastroq, miorelaksantlik va tirishishga qarshi ta’siri sust. Xlozepid va sibazonga 
nisbatan, bemorlar yaxshi qabul qiladilar. Boshqa benzodiazepin hosilalari kabi 
qo‘llaniladi, ehtiyot shartlari ham ularnikiday.
MEZAPAM
- 
Bu preparatning tinchlantiruvchi ta’siri ba’zi 
faollashtiruvchi xossasi bilan mujassamlashgan. Mezapam ”kunduzgi” 

---

- 348 -
anksiolitik hisoblanadi, chunki mehnat qobiliyatini kamroq buzadi. Narkotik, 
analgetik va uxlatuvchi vositalar ta’sirini kuchaytiradi. Miorelaksantlik va 
uxlatuvchilik xossasi sust bo‘lganligidan quvvatsizlangan bemorlar, hamda 
qariya va bolalarda qo‘llash mumkin.