O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

Amir Temurning Movarounnahrdagi birlashtirish siyosati boshlangan 
edi
. U Amudaryo va Sirdaryo oralig‗ida turgan erlarni o‗ziga bo‗ysundirib, o‗ziga 
itoat ettirdi. Farg‗ona, Shosh viloyatlarini o‗z tasarrufiga kiritish unga qiyin bo‗lmadi. 
Sirdaryoning quyi oqimidagi Oltin O‗rdaga qarashli erlarni egallashda u bu erlardagi 
ichki sulolaviy urushlardan foydalandi.Amir Temur Xorazmni ham qaytadan 
Movaraunnahrga kiritishga intildi. Shu maqsadda 1372-yildan 1388-yilga qadar besh 
marotaba Xorazmga harbiy yurish uyushtirib, Xorazmni o‗ziga bo‗ysundiradi. 

---

133 
Shu vaqtdan buyon Xorazm Amir Temur davlati tarkibiga, keyin esa 
Temuriylar davlati tarkibiga kirgan. Shunday qilib, Ettisuvdagi va Sirdaryo 
etaklaridagi erlardan tashqari, Turkiston 
erlarining hammasi Amir Temur qo‗liga 
o‗tdi. 
Amir Temurning harbiy yurishlari 
tarixda ―uch yillik‖ (1386-1388) ―besh 
yillik‖ (1392-1396) ―etti yillik‖ (1399-1405) 
urushlar deb nom olgan. ―Uch yillik‖ urush 
davrida Amir Teur Ozarbayjon, Tabriz, 
Mozandaron, 
G‗ilonni 
bo‗ysundiradi. 
Shundan keyin u Kavkazga yurish boshlab, 
Tiflis, Arzirum va Van qal‘asini egalladi. 
―Besh yillik‖ urushlari ham Eron 
orqali olib borilib Kavkaz orti, Oltin O‗rda 
davlatlari bo‗ysundiriladi. 
Oltin O‗rda xoni To‗xtamishxon 
bilan uch marotaba to‗qnashadi. Oxirgi jang 1394-1395 yillarda Shimoliy Kavkazda
Terek daryosi bo‗yida yuz berib, Amr Temurning g‗alabasi bilan tugaydi. Bu Oltin 
O‗rdaga juda kuchli zarba bo‗ldi. Shundan keyin u o‗zini o‗nglay olmadi. 
Temurning uzoq Hindistonga yurishi 1398-yilda g‗alaba bilan yakunlandi. 
Sohibqiron Amir Temurning harbiy mahorati shunda ediki, u o‗z 
dushmanlarini erkin nafas olishga qo‗ymagan. Amir Temurning etti yillik urushlari 
1399-1405 yillarni o‗z ichiga olib, bu davrdagi eng yirik jangi 1402-yilda Amir 
Temur Anqara yonida Boyazid bilan to‗qnashuvi va uning tor-mor etilishi bo‗ldi. 
Amir Temur o‗z qo‗shinlari bilan 1404-yilning oxirida Xitoyga qarab yo‗lga 
chiqqandi. O‗sha yili qish O‗rta Osiyo tarixida eng qahraton qish bo‗lgan. 
Sirdaryoning suvi 1 metga muzlagan, askarlardan ko‗pini quloq-burunlarini, qo‗l-
oyoqlarini sovuq olgan edi. Amir Temurning o‗zi ham ko‗p o‗tmay shamollab qoladi. 
1405-yil yanvar oyining o‗rtalarida O‗trorda to‗xtashga qaror qilishadi va bu erda 18-
fevral kuni buyuk jahongir Sohibqiron Amir Temur vafot etdi. 
Amir Temur 35 yil davomida harbiy yurishlar qiladi. Bu yurishlar natijasida 
u buyuk davlat tashkil qilishga erishdi. Uning tarkibiga Movarounnahr, Xorazm, 
Kaspiy atrofidagi viloyatlar, hozirgi Afg‗oniston, Eron, Turkiya, Hindiston, Iroq, 
Janubiy Rossiya, Kavkaz va G‗arbiy Osiyoning bir qator mamlakatlari kiradi. Amir 
Temurning muvaffaqiyatiga avvalo uning nodir harbiy iste‘dodi sabab bo‗ldi. Amir 
Temur qo‗shinida qat‘iy tartib va intizom o‗rnatilgan edi. Har bir jang rejasini va 
barcha qismlar uchun yoriqlarni o‗zi ishlab chiqardi. Uning harbiy iste‘dodi Anqara 
yaqinida Sulton Boyazidga qarshi jangda ayniqsa yorqin namoyon bo‗ldi. 
Armiyaning yuragini va qo‗mondonlik o‗zagini barlos urug‗i vakillari tashkil etardi. 
SHu davr voqealarining shohidi bo‗lganlarning guvohlik berishicha barloslar harbiy 
qo‗nimsizlikka nihoyatda chidamli, yoydan o‗q uzishga juda usta, o‗z hukmdorlariga 
sodiq va sabr-toqatli bo‗lganlar.

---

134