|
1-jadval
Yangi sabzavotning kimyoviy tarkibi va kaloriyasi (yeyimli qismining
vazniga nisbatan % hisobida)
O‘
si
m
li
k
lar
Suv
l
ar
O
qsi
l
Uglevodlar
K
let
chat
k
a
K
ul
100
g
m
axsu
lo
t
kal
or
iya
si
Yeyi
m
li
qi
sm
i
m
axsu
lo
tga
nis
ba
t
an
,
%
U
m
u
m
iy
mik
dor
Shu
j
um
la
dan
qand
Tarvuz
89,5
0,5
9,2
8,0
0,5
0,3
40
52
Baqlajon
92,5
1,0
4,5
3,2
1,5
0,5
23
95
Sabzavot-
no‘xot
81,0
6,5
11,0
4,2
1,0
0,5
72
90
Qovun
89,0
0,6
9,0
7,0
0,8
0,6
39
64
Oddiy
karam
90,0
1,8
5,4
2,0
1,6
1,2
30
80
Kartoshka
75,0
2,0
21,0
1,5
1,0
1,0
94
75
Bosh piyoz
86,0
0,3
12,5
11,
2
0,7
0,5
52
84
Sabzi
88,5
1,5
8,0
6,5
1,2
0,8
39
80
Bodring
95,0
0,8
3,0
1,5
0,7
0,5
16
95
Chuchuk
qizil
qalampir
91,0
1,3
5,7
4,2
1,4
0,6
29
75
Redis
93,5
1,2
4,1
1,5
0,5
0,7
22
75
Turp
88,6
1,9
7,0
1,5
1,5
1,0
36
70
Sholg‘om
90,5
1,5
5,9
3,0
1,4
0,7
30
75
Salat
95,0
1,5
2,2
0,1
0,5
0,8
15
72
Lavlagi
86,0
1,3
10,8
8,0
0,9
1,0
50
80
Pomidor
93,5
0,6
4,2
3,5
0,8
0,4
22
85
Oshqovoq
92,0
0,5
6,2
5,0
0,7
0,6
27
70
Ukrop
84,7
2,5
7,5
-
3,5
1,8
41
74
Loviya
90,0
4,0
4,3
1,0
1,0
0,7
34
90
Sarimsoq
70,0
6,5
21,2
-
0,8
1,5
114
78
Ismaloq
91,1
2,9
2,3
0,1
1,0
2,6
21
74
Shovul
88,5
2,6
5,3
2,3
1,6
1,4
34
76
18
Ishqoriy tuzlar, ayniqsa ismaloqda, bodringda, ildizmevalarda, sholg‘om,
karamda, loviyada, salat va kartoshkada ko‘p bo‘ladi. Ismaloq, kartoshka,
makkajo‘xori va petrushkaning bargi kaliyga boydir. Petrushka bargida,
makkajo‘xori va ko‘k no‘xotda fosfor ko‘p. Qovun, ismaloq qovoq va shovulda-
temir, ismaloqda yod ko‘p.
Tegishli o‘g‘itlarni solib, sabzavotlardagi mineral moddalar miqdorini
ko‘paytirish mumkin.
Vitaminlar. Kimyoviy tarkibi turlicha bo‘lgan organik birikmalar bo‘lmish
vitaminlar katta ahamiyatga ega.
Ular organizmda katalizator xizmatini o‘taydi va shu tufayli moddalar
almashuvida muhim vazifani bajaradi.
Vitamin S yoki askorbin kislota/S
6
N
8
O
6
/ organizmni singa va kamqonlikdan
saqlaydi, uglevodlar almashuvini ko‘chaytiradi, aterosklerozning rivojlanishini
to‘xtatadi. Yangiligich aiste’mol qilinadigan sabzavotlar vitamin S ning asosiy
manbai hisoblanadi. Ular qaynatilganda vitamin S parchalanadi. Sabzavotlarni
saqlash vaqtida tarkibidagi vitamin S miqdori ancha kamayib ketadi.
Vitamin A /S
2
ON
29
ON/. Ovqatda bu vitamin yetishmasa odamning o‘sishi
sekinlashadi, ko‘zning kasallanishiga olib keladi. Sabzi, oshqovoq, ismaloq,
petrushkada ko‘p bo‘lgan karotin provitamin A xizmatini o‘taydi. Bu vitamin
gulkaramda, dukkakli o‘simliklarda, ismaloq va kartoshkada bo‘ladi.
Vitamin V2 yoki riboflavin /S
12
N
20
N
4
O
6
/ ko‘k no‘xot, loviya va ismaloqlarda
ko‘p. Organizmda bu vitaminning yetishmasligi o‘sishning susayishiga, ko‘zning
xiralashuviga, teri kasalliklariga, asab xastaliklariga sabab bo‘ladi.
Vitamin RR yoki nikotin kislota / S
6
N
5
O
2
N/ kartoshka, gulkaram, ko‘k
no‘xot, qalampir, baqlajon tarkibida bor. Organizmda bu vitamin yetishmasligi
pellagra kasalligini keltirib chiqaradi.
Folat kislotasi suyak iligidagi ko‘miklardagi eritrotsitlarning paydo bo‘lishini
boshqaradi, V guruhidagi vitamin-xolin buyrak va jigarning normal ishlashini
ta’minlaydi, R vitamini mayda qon tomirlari devorini mustahkamligini va
egiluvchanligini oshiradi.
Karam, shirin qalampir, petrushka bargi va yerqalampirda askorbin kislotasi,
petrushka bargida, sabzida, qizil qalampirda va shovulda karatin: makkajo‘xori,
kartoshka, shivit, petrushka bargi, gulkaram va sholg‘om karam, ko‘k no‘xot,
dukkakli o‘simliklarda, sarsabil, (sparja) va shpinatda –tiamin; ko‘k no‘xot, loviya,
dukkaklilarda-riboflavin; bargli va savoy karamida, ko‘k no‘xotda, kartoshkada,
dukkaklilarda, makkajo‘xorida va sarsabilda-nikotin kislotasi; shpinatda folat
kislotasi; karam va shpinatda-xolin; qizil qalampirda vitamin R ko‘p miqdorda
bo‘ladi.
Yangi sabzavotlarni yil davomida muntazam iste’mol qilish insonning ish
qobiliyatini va sog‘ligini saqlashga yordam beradi. Inson bir kecha kunduzda 1-2
mg folat kislotasi, 2-3,5 mg dan A, V1 va V2 vitaminlari, 15-25 mg RR
vitaminini 50-120 mg S vitaminidan iste’mol qilishlari zarur.
19
Organizmda katalizator rolini o‘ynaydigan maxsus oqsillar- fermentlar
sabzavotlarda bor. Masalan, kartoshka tuganaklarida amilaza, turp, yerqalampir va
seldereyda peroksidaza mavjud.
Do'stlaringiz bilan baham: |
