160
hamda butoqlanmaydigan bo‘lishi ham mumkin. Pomidor ko‘chatining asosiy poyasi
barg hosil bo‘lgandan keyin tupgulbirinchi shingil bilan yakunlanadi. Shundan so‘ng
oxirgi bargning qo‘ltig‘ida ko‘rtak hosil bo‘ladi. o‘ bosh poya vazifasini o‘taydi
hamda tupgul - ikkinchi shingil bilan yakunlanadi.
Birinchi butoqning oxirgi
bandining qo‘ltig‘ida, ikkinchi podium hosil bo‘ladi. U uchinchi shingil bilan
tugaydi va hokazo.
Pomidor o‘simligining bargi o‘ch xil: oddiy, qatqat burama, kartoshka bargli
bo‘ladi. Oddiy barg yirik yaproqchalarining o‘rtasida kichikroqlari,
ularning
oralig‘ida esa yanayam kichikroqlari joylashgan, toq varsimon, taroqtaroq
ko‘rinishda.
Pomidorning to‘p guli jingalaksim.on bo‘lib, amaliyotda uni shingil deb
atashadi. Oldin shingilning asosiga
yaqin joylashgan gullar, keyin esa tevadagilari
ochiladi. Pomidorning guli ikki jinsli. Ular oddiy va murakkab bo‘ladi. Pomidor
mevasi, sersharbatli bo‘lib, yarim madaniy pomidor turiga tegishli navlar ikki uyali,
madaniy to‘riga tegishli navlar esa ko‘p uyali. Pomidor mevalari shakli, o‘lchami,
rangi, yuza ko‘rinishi va boshqa belgilari bilan o‘zgaruvchandir.
Baqlajonning poyasi yassi, serbutoq bo‘lib, asos qismi yorochga aylanadi.
Bo‘yi 1
m
va o‘ndan baland. Butoqlanishi 5-12 barglar hosil bo‘lgandan
keyin
boshlanadi. Qancha ilgari butoqlansa, meva to‘gishi shuncha oldin boshlanadi.
barglari navbatma-navbat joylashgan bo‘lib yaxlit, bandli, yassidan tortib
tuxumsimon, cho‘zinchoq shaklli, to‘si yashildan tortib, to‘q binafsha rang.
Guli ikki jinsli, 5-7 tutash gultojibargli, yolg‘iz yoki 2-5
tupgul jingalagi
jamlangan, binafsha to‘sli hap xil to‘qlikda. Hosili meva ko‘rinishda bo‘lib shakli,
o‘lchami, to‘si bo‘yicha o‘egaruvchandir.
Qalampir o‘simligining poyasi o‘tsimon, biroq asos qismi yorochsimon,
balandligi 20-80
sm
tik kundalang kesimi do‘maloqdan bet qirraligacha. Bargi bandli,
silliq to‘xo‘msimon yoki nishtarsimon yashil to‘sli. Guli ikki jinsli, 5-9 gultoji bargli,
to‘si oq sariqdan ko‘lrang binafshagacha. Hosili ikki uch uyali, ko‘p urug‘li etli meva,
biroq eti suvsiz, shakli, o‘lchami kuchli o‘zagaruvchan. Qalampirning navi achchiq va
chuchuk navlarga bo‘linadi. Ular bir qatop morfologik belgilariga ko‘ra faqlanadi.
Chuchuk navlari ancha butoqlagan yo‘g‘on poyali to‘pga ega.
Tupidagi mevalari ko‘proq tepaga qarab to‘radi. Bargi tuxumsimon, yirik,
gulkosasi mevasining asosini qoplamaydi. Mevasining shakli qirrali, ko‘bsimon,
tsilindr yoki kono‘ssimon bo‘lib teva qismi to‘mtoq meva bandi mevasiga botib turadi.
Achchiq navli qalampirlar mevasi pastga osilib turadigan,
qalin tukli poyasi hamda
yupqa mayda barglari bilan ajralib to‘radi. Gulkosasi mevasini o‘rab turadi.
Maqbul hapopatda hamda namlik yetarlicha bo‘lganda pomidor urug‘i 3-4,
qalampirniki 9-10 va baqalajonniki 7-8 kunda unib chiqadi. Unib chiqqandan 30-40
kun o‘tgach, ko‘chati shonalay boshlaydi, 40-90 kundan keyin gullaydi, gullaganidan
to hosili pishib yetilguncha 45-65 kun o‘tadi. Niholi unib chiqqach, gullagunicha 60-
100 kun o‘tadi. Texnik yetilishi 80-160 kun, fiziologik yetilishi 170-180 kun.
Baqalajon niholi urug‘i sepilgach 8-10 kunda unib chiqadi. Texnik yetilishi ko‘chati
unib chiqqach 85-100, fiziologik yetilishi 130-180 kundan keyin boshlanadi.
161
Ituzumdosh ekinlar, ayniqsa baqlajon issiqka tatalabchan. Pomidor hamda
qalampir urug‘ining unib chiqishi uchun maqbul hapopat 20-25°C, eng past hapopat
esa 10-12°C, o‘simligining o‘sishi uchun esa maqbul hapopat kunduzi 20-
24°C,kechasi 16-18°C. Harorat 15°C dan past bo‘lganda o‘simlik gullamaydi. 10-
13°Cbo‘lganda o‘sishdan to‘xtaydi gulchangi yetilmaydi, tuganaklari to‘kilib
ketadi.Pomidor niholi va yosh o‘simlik ancha past (hatto 0-0,5°C) hapopatga ham
chidashi mumkin. Biroq 1-2°C covyq pomidor uchun xavflidir. -0,5°C
da guli va
mevasini sovuq o‘radi. Qalampir o‘simligi 0,3-0,5°C sovuqda halok bo‘ladi. Harorat
15°C dan yuqori bo‘lganda pomidor hamda qalampir o‘simligining o‘sishi
og‘irlashadi, g‘uncha hamda tuganaklari to‘kila boshlaydi. Baqalajon urug‘ining
o‘sishi uchun eng past hapopat 13-14°C, eng qo‘lay hapopat 20-30°C. Tupining
o‘sishi uchun eng qo‘lay hapopat 20-30°C. 15-20°C da baqlajon o‘simligining o‘sishi
sustlashadi. 10-13°C da esa o‘sishdan to‘xtaydi. Baqlajon covuqqa o‘ta chidamsiz. 5-8
kun davomida hapopat 8-10°C bo‘lib to‘rsa nixoli o‘ladi. Pomidor, qalampir hamda
baqlajon yorug‘sevar o‘simliklar. Ularning ko‘pchilik navlari qisqa kunli. Shimoliy
navlari neytral.
Pomidor hamda qalampir namlikka o‘rtacha talabchan. Qo‘rg‘oqchilikka esa
nisbatan chidamli. Biroq ular uchun yuqori darajada tuproq namligi (taxminan 70-
80% NV) va havoning namligi nisbatan pastroq (taxminan 60%) bo‘lishi lozim.
Baqlajon tuproq namligiga talabchan. Uning uchun eng qo‘lay tuproq namligi 80%
NV.
Ular shurga o‘rtacha chidamli. It uzumdosh ekinlar
mineral elementlardan
ko‘proq kaliy hamda azotni iste’mol qilish bilan birga fosfor o‘g‘itlarini hamda juda
yaxshi singdiradi. Fosforsiz sifatli va yuqori hosil olish juda qiyin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
