Tibbiyot instituti talabalari uchun

To’qimalarning cho’zilishi
. Bu jarohatlanishning hosil bo’lish 
mexanizmlariga ko’ra siqilishdan tubdan farq qiladi va qarama-qarshi xarakterga 
ega bo’ladi. Cho’zilishda ta’sir kuchi odamda tanasiga nisbatan markazga 
iltiluvchan yo’nalishda bo’ladi. Cho’zilishda eng muhim xarakterli 
jarohatlanishlarga yirtiq yaralar va tana qismlarining uzilishlari kiradi.
Yirtiq yaralar suyak bo’lakchalari tomonidan terining cho’zilishidan sodir 
bo’ladi. Bu asosan o’tmas vositalar bilan o’tkir burchak ostida urilganda yoki tana 
yuzasiga qiyshiq ta’sir qilinganda sodir bo’ladi. Bunday yaralar, asosan, suyakning 
singan joyida yoki tananing to’liq yoqi to’liqsiz ajralgan joylarida paydo bo’ladi. 
O’tmas vosita bilan urilganda uning dastlabki tekkan joyidagi yirtiq yaralarda 
ko’pincha lat eyish belgilari kuzatiladi. Bunday hollarda bu yaralarni lat egan – 
yirtiq yaralar deyiladi. Bunday yaralarga, shuningdek, tishlangan yaralar ham 
76

---

kiradi.
Yirtiq yaralar chiziqsimon yoki G-simon shaklda bo’lib, qiyqimlar hosil 
qiladi. Xuddi lat egan yaralar singari, yirtiq yaralarning chetlari notekis, ba’zan 
nisbatan tekis, ammo silliq bo’lmaydi. Lat egan yaralardan farqli o’laroq yirtiq 
yaralarning chetlarida hoshiyalanish, ezilish va qontalashlar kuzatilmaydi.
Ishqalanish.
Jarohatlovchi predmet odam tanasiga tegib, unga nisbatan 
harakatlanishi tufayli qandaydir predmet bo’ylab siljishi natijasida ishqalanishdan 
jarohatlanish ko’zga tashlanadi. Ishqalanishda odatda yuzaki jarohatlanishlar: 
shilinishlar, chuqur bo’lmagan yaralar, ba’zan teri qatlamlarining ko’chishi ko’zga 
tashlanishi mumkin. Ayrim hollarda hatto suyak tagida joylashuvchi chuqur 
qavatlar ham zararlanishi mumkin. Bu ko’pincha, odam tanasini uzoq muddatda 
transport yordamida sudralishi tufayli kuzatiladi.