Tibbiyot instituti talabalari uchun

6.2. O’tmas vositalar bilan urilishdan jarohatlanish
O’tmas vositalar bilan urilishda har xil ko’rinishdagi jarohatlanishlar 
jarohatlovchi predmetlarning o’ziga xos xususiyatlarini ko’rsatadi. Bunda, 
avvalambor, urilish yuzasining uzunligi katta o’rin egallaydi, odam tanasi 
qismlarining kam yoki ko’p jarohatlangan joylari yoki aniqrog’i odam tanasi va 
predmetning kontakt zonasining ahamiyati muhimdir. Shartli ravishda bu 
predmetlarni katta yoki kichik urilish yuzasiga ega bo’lgan predmetlar deb atalishi 
mumkin. Bundan tashqari, urilish yuzasi shakli (yassi, sferik, tsilindrik) ning 
ahamiyati katta. Jarohatlanish xarakterini yuzaga kelishida o’tmas qirrali 
predmetlarning burchagi, qobirg’alari va qirralari mavjudligining alohida o’rni 
borligini unutmasligimiz zarur.
O’tmas vositalar urilish yuzasining asosiy turlari quyidagilarga bo’linadi:
1)
katta yassi yuzali ( taxta, plita, va boshqalar);
2)
katta sferik yuzali (tarozi toshi, yotqizilgan tosh);
3)
tsilindrik yuzali (katta uzunlik va mayda ko’ndalang kesimlikdagi 
predmetlar – tayoq, lom, katta kesimli tayoqcha);
77

---

4)
cho’zilgan, yuzasi ko’p qirrali (katta uzunlikdagi va kichik ko’ndalag 
kesimli predmetlar – tayoqcha, 3 yoki 4 burchakli ko’ndalang kesimli) 
qayraqtosh;
5)
kichik yassi yuzali (qirrali) predmetlar (bolg’a, boltaning orqa yuzasi 
(muhrasi));
6)
qirrali predmetning burchagi yoki to’rtib chiqqan joyi (dazmol, g’isht, 
chorqirra shakldagi yog’och va boshqalar).
Shuni aytib o’tish zarurki, bittagina predmetning o’zi bir vaqtda 
predmetning qaysi qismi urilishiga qarab har xil jarohatlanishlarni sodir qilishi 
mumkin (11 rasm.). 
Katta yassi yuzali o’tmas vosita odam tanasining jarohatlanuvchi qismi 
uzunligidan ortiqroq bo’lsa, kamdan-kam hollarda yaralar hosil bo’ladi. Odatda 
qontalashlar va shilinishlar paydo bo’ladi. Boshiga kuchli urilganda har xil shaklli 
yaralar (to’g’ri chiziqli, yoysimon, zigzagsimon, yulduzsimon) kuzatiladi. Ayrim 
hollarda o’tmas vosita ta’sir qilgan joyda bir necha yaralar hosil bo’lishi mumkin. 
Odatda ular oval yoki noto’g’ri yumaloq shaklli keng hoshiyali zona bilan o’ralgan 
bo’ladi.