Tibbiyot instituti talabalari uchun

124-rasm. Maxov kasalligida barmoq so’rg’ichsimon bezaklari 
o’zgarishi:
a – kasallikgacha barmoq izlari;
b – kasallik vaqtida xuddi shu kishidagi barmoq izlari.
Bezaklar butunligini ancha aniq buzilishi va so’rg’ichsimon chiziqlarning 
yo’qolishi kattalashtirilgan shaklda keltirilgan (125-rasm).
Barmoq bezaklaridagi ayrim o’zgarishlar bosh miyaga qon ko’yilishda 
falajlanish hollarida ko’zga tashlanadi. Barmoqlar tamg’alari falajlangan tomonda 
kuchsizroq ko’rinadi.
Odatda so’rg’ichsimon bezaklar termik va mexanik xarakterdagi tashqi 
tassurotlarga chidamli bo’ladi. Masalan, I darajali kuyishda tamg’a o’zgarmaydi, 
616
a
b

---

II-darajali kuyishda esa kuyishdan oldin olingan tamg’alarga nisbatan pufakchali 
izlar engil tenglashtiriladi. Yana yaxshiroq kuyishdan davolanib tiklangan teri 
tamg’alarida ko’zga tashlanadi. III-darajali kuyishda dermada destruktiv 
o’zgarishlar yuzaga kelishi natijasida tiklangandan keyin silliq chandiqlar hosil 
bo’lib, ularning tamg’alari kuyishgacha bo’lgan tamg’alardan keskin farqlanadi. 
IV-darajali quyishda so’rg’ichsimon qavatning to’liq nekrozi kuzatiladi va shuning 
uchun ham qandaydir bezak izlarisiz barmoq tamg’alari sodir bo’ladi.
125-rasm. Xuddi shunday holat 124-rasmdagi kabi. Kattalashtirilgan 
holda jarohatlanish va termik ta’sirlarda barmoq 
so’rg’ichsimon bezaklaridagi o’zgarishlar.
Ma’lum darajada xuddi shunday holat teriga past harorat ta’sir qilganda ham 
ko’rinadi. Sovuq urishda barmoq bezaklari ko’rinishi deyarli o’zgarmaydi. Birinchi 
kunlarida teri shishib, so’rg’ichsimon chiziqlarning siljishi kuzatiladi va tuzalishi 
bilan yo’qolib, bezak tiklanadi.
Terisida so’gal bo’lganda barmoq izlari fonida uncha katta bo’lmagan 
noto’g’ri yumaloq shakldagi oq dog’lar tamg’alanadi. So’galni olingandan keyin 
uning o’rnida yana so’rg’ichsimon chiziqlar paydo bo’ladi. Shunga o’xshash 
o’zgarishlar mineral kislotalar bilan kuyganda, shuningdek teriga uzoq vaqt atseton 
va formalin ta’sir qilganda barmoq tamg’alarida ko’zga tashlanadi.
Qo’l barmog’i izlarini yo’qotish yoki o’zgartirish maqsadida barmoqning 
617
а
б

---

oxirgi qismi yumshoq to’qimalarini qasddan jarohatlanish hollari ham 
kriminalistika amaliyotidan ma’lum. Ko’pchilik hollarda jarohatlanish 
tiklangandan keyin barmoq bezaklari ham o’z joyiga keladi. Ayrim hollarda 
jinoyatchi javobgarlikdan qutilish maqsadida barmoq terisini qayta ko’chirib 
o’tkazish operatsiyasini o’tkazadi. Bunday holat kam hollarda uchraganligi uchun 
kriminalistikada amaliy ahamiyat kasb etmaydi.