Tibbiyot instituti talabalari uchun

Ayrim alomatlari
bu kamroq uchrovchi tashqi 
belgilar (tana tuzilishidagi tug’ma va orttirilgan etishmovchiliklar, tatuirovkalar, 
tug’ma xol, ko’zini qiyshiqligi, operatsiya va jarohatlanish izlari) dan iboratdir. 
Ko’zga tashlanuvchi belgilarga bo’yini baland yoki pastligi, to’liqligi kabi yaqqol 
ko’rgazmali belgilar kiradi.
Odamdagi tashqi belgilarni yozilish sistemasini ilmiy asoslangan aniq bir 
shaklga keltirilgan terminlarga og’zaki tasvirlash deyiladi. Bu usul bilan yozilishda 
odamning tashqi belgilari umumiylikdan xususiylikka qarab birin ketinlik bilan 
izohlanadi. Og’zaki tasvirlashda asosiy maqsad boshi va yuzini xususiyatlarini 
yozilishiga qaratilgandir, biroq, albatta, odamni butun tashqi qiyofasi 
xarakterlanishi zarur.
Odamni boshi va yuzi, shuningdek ularning ayrim qismlari, boshini normal 
holatda ikki tomondan, ya’ni oldi va yonboshidan yoziladi. Tashqi qiyofasi 
qismlari ularning umumiy belgilari – kattaligi, shakli va sirtqi ko’rinishi, holati 
hamda o’zaro joylashuvi, rangi, yuzasi, simmetrik darajasi va boshqalar yoziladi.
Og’zaki tasvirlash sistemasida odamni tashqi qiyofasini yozishda 
foydalaniladigan har xil tashqi belgilardan quloq suprasi, tishlar, har xil tashqi 
patologik o’zgarishlar va alohida belgilar, masalan o’smalar, xirurgik 
operatsiyalaridan keyingi chandiqlar, patologik pigmentatsiyalar, tug’ma xollar, 
ekzogen pigmentatsiyalar (tatuirovkalar) va boshqalar muhim ahamiyat kasb etadi.
Shaxsning funktsional belgilaridan – govdasini tutishi, yurishi, imo-ishorasi, 
yuz mushaklarining ma’noli harakatlari, ovozi, ko’rishi va eshitishidagi 
kamchiliklar, patologik belgilar boshi va qo’lini qaltirashi, o’ziga bog’liq 
bo’lmagan holda ko’zi bilan imlashi ham muhim ahamiyatga egadir, shuningdek 
tashqi qiyofasi qisman uning kiyimlari va bezaklarining xususiyatlari bilan 
to’ldirilishi mumkin.
612

---

Odamni shaxsi to’g’risidagi aniq ma’lumotlar fotosurat yordamida olinishi 
mumkin. U yordamida odamning tashqi qiyofasi, og’zaki tasvirini tuzish, 
identifikatsion ekspertiza o’tkazishda foydalaniladi.
Shaxsni identifikatsiyalashda tish-jag’ sistemasining ahamiyati katta, chunki 
ularning har bir odamdagi majmuasi amalda bir xildir. Bizga ma’lumki, 
stomatologik poliklinikalarda yasama tish qo’yishdan oldin doimo jag’ida gips 
yordamida quyma tayyorlanadi. Tish apparatining o’zgarishi (tishini oldirish, tish 
qoplamasi, ko’priklar, plombalar) kasallik tarixi va ambulatoriya kartasida yozib 
ko’yiladi. Bunday barcha ma’lumotlardan noma’lum odam shaxsini aniqlashda 
muvaffaqiyatli foydalanish mumkin (123-rasm).