Tibbiyot instituti talabalari uchun

122-rasm. Tog’ayda chopilish izlariga qarab asbobni aniqlash:
a – son epifizi tog’ayida bolta tig’ining izi;
b - shubhalanuvchidan olingan bolta tig’i yordamida 
plastilindagi tajriba izi.
Qavatma-qavat izlar va ko’chuvchi izlar o’tkir asboblarni tibbiy 
kriminalistik identifikatsiyalash imkoniyatini oshiradi. Bunda, ayniqsa, asbob tig’i 
va tutqichida har xil qoplamalar shaklidagi ko’chuvchi izlar (qon, jarohatlangan 
organ va to’qimalarning hujayralari, kiyimlarning iplari va boshqalar) katta 
ahamiyatga egadir. Topilgan qoplamalarni tarkibi va boshqa xossalarini aniqlash 
uchun serologik, tsitologik, spektrografik va boshqa har xil usullardan 
foydalaniladi.
610

---

XVII-BOB. NOMA’LUM ODAMNI SHAXSINI ANIQLASH
17.1. Tashqi belgilariga qarab shaxsini aniqlash
Noma’lum odamni shaxsi tashqi belgilari, barmoq bezaklari, suyak 
qoldiqlari, tibbiyot hujjatlari, fotosuratlarga qarab o’rganiladi. Buning uchun 
anatomik, funktsional, kiyimlarining xususiyatlari kabi har xil tashqi belgilaridan 
foydalaniladi.
Anatomik belgilar odam tanasining tashqi tuzilishi bilan xarakterlansa, 
funktsional belgilar esa odam shaxsidagi harakat, nutq va boshqa ko’rinishlarga 
asoslanadi. Tana va oyoq kiyimlari, bezaklarining xususiyatlari kam 
o’zgarmaydigan hisoblanadi. Ba’zan har xil guruhlarga aloqador belgilar bir-biri 
bilan bog’langan va bir birini to’ldiruvchi bo’lib o’xshatish jarayonini 
engillashtiradi. Masalan, anatomik belgi-oyog’ini kaltaligi, yurganda oqsoqlanish 
va bu o’z navbatida ortopedik oyoq kiyimini kiyish kabi funktsional belgilarga olib 
keladi.
Tashqi belgilarga qarab shaxsini aniqlashda ikki va undan ortiq aniqlanuvchi 
ma’lum shaxs yoki shaxslarni qiyofasini solishtirish tushuniladi. Odamni tashqi 
belgilari uni to’g’ridan to’g’ri yoki asosan fotosuratining tasviriga qarab 
o’rganilishi mumkin. Ba’zan odam va uning surati, tasviri yoki chizilgan surati 
taqqoslaniladi.
Tashqi belgilariga qarab shaxsini aniqlash ekspertizada suratini 
intensifikatsiyalash va shuningdek no’malum murdani rasmiylashtirish maqsadida 
qo’llaniladi. Tashqi qiyofasini o’ziga xosligi, ya’ni odamning anatomik 
xususiyatlari qator belgilarga qarab aniqlaniladi. Ularning turg’unligi nisbiydir, 
shuning uchun ham yoshi va o’lgandan keyingi o’zgarishlar, operatsiya va 
kasallikdan keyingi patologik o’zgarishlarni hisobga olgan holda baholanadi.
Odamning tashqi belgilari umumiy va xususiy, guruhli va individual 
ahamiyatli, alohida alomatlari va ko’zga yaqin belgilari hisoblanadi.
Odamni tashqi belgilari umuman tashqi qiyofasining tarkibiy qismi, 
611

---

masalan, boshining o’lchamlari bilan xarakterlanadi. Xususiy belgilarga tashqi 
qiyofasi tarkibining ayrim qismlari, masalan burun tuzilishining shakli, quloq 
suprasining solinchaklari kiradi. Guruhli ahamiyatli belgilari alohida guruh 
aholisiga (milliy-irqi, etnografik va boshqalar) xos. Individual belgilar alohida 
guruh kishilariga aloqadordir.