Tibbiyot instituti talabalari uchun

XII-BOB. FIZIK OMILLAR TA’SIRIDAN JAROHATLANISH
12.1. Yuqori harorat ta’siridan jarohatlanish
Odam organizmi bir darajada tana haroratini 36-37
0
C da ushlab turish 
qobiliyatiga ega. Tana haroratining yuqori va pastga qarab o’zgarishi har xil 
kasalliklarga xos buzilishlar va hatto o’limning sababchisi bo’lishi mumkin. 
Chunki odam organizmining hayotiy jarayonlari haroratning chegarasi +22
0
C dan 
to +42-43
0
C gacha bo’ladi. Tirik to’qimalar haroratining +45-47
0
C dan ko’tarilishi 
odam tanasida qaytmas o’zgarishlar va oqsillarning ivib qolishi va fermentlar 
aktivligining yo’qolishi tufayli o’lim sodir bo’ladi.
Yuqori haroratning mahalliy ta’siri (kuyishlar)
Teri haroratining +45-50
0
C dan oshib ketishi natijasida termik kuyishlar 
kuzatilib, ularning chuqurligi termik agentning xarakteri, uning harorati, ta’sir 
qilish davomliligi va to’qima gipertermiyasining paydo bo’lish davomliliga 
bog’liq. Bundan tashqari kuyish joylashuvining ahamiyati katta. Masalan, tana 
terisi yumshoq bo’lgan joylarda ancha chuqurroq jarohatlanish kuzatiladi.
Kuyishlar alanga, qaynoq suyuqliklar, gaz va bug’lar, qizigan vositalar 
hamda har xil nurlar tomonidan chaqirilishi mumkin. Issiq yoki issiq yopishqoq 
moddalar (dirildoq holidagi yondiruvchi moddalar, elim, bitum va boshqalar) 
teriga tushib uzoq vaqt ta’sir qiladi va odatda chuqur kuyishlarni chaqiradi.
Kuyishlarning tasnifi teri va teri tagi to’qimalarning zararlanish chuqurligiga 
qarab aniqlaniladi.
Hozirgi davrda kuyishning 4 darajali kuyish tasnifi farqlanadi.
I-darajali kuyish:
bunda terida qaytariluvchi neyrotsirkulyator o’zgarishlar 
bo’lishi tufayli terining tezda o’tib ketuvchi qizarishi va biroz shishishi kuzatiladi. 
Odam o’lgandan keyin qizarish va shish odatda yo’qoladi va ularni ko’pchilik 
hollarda murdada topishning imkoniyati bo’lmaydi.
235

---