O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Epidemiologiyasi.
Ich terlamasi antroponoz kasalliklar guruhiga kiradi. 
Shuning uchun infeksiya manbai faqat odam. Bemor yoki bakteriya tashuvchilarni 
organizimidan mikrob tashqariga najasi va peshobi orqali chiqadi. Ba‘zan so‗lagi 
bilan ham ajraladi. Qo‘zg‘atuvchi bemor organizmidan yashirin davrning oxirgi 
kunlaridan chiqa boshlaydi va kasallikning barcha davrlarida ajralib turadi. 
Ayniqsa, kasallikning 2-haftasidan (avj olish) davridan boshlab ich terlama 
bakteriyasi bemor organizmidan juda ko‗p miqdorda ajralib chiqadi. Mikrob 
organizmdan tuzalish (rekonvalestsensiya) davrida ham chiqib turadi. Ba‘zi 
bemorlarda tuzalgandan so‗ng 3 oygacha bakteriya ajralib turadi. Uni 
o‘tkir 
bakteriya tashuvchilik 
holati deb ataladi. 3 oydan ortiq muddatda bakteriyalar 
chiqishining davom etishi 
surunkali bakteriya tashuvchilik 
xisoblanadi. Surunkali 
bakteriya tashuvchilik uzoq muddat, hatto umrbod davom etishi ham mumkin. 
Ayniqsa, ular ko‗pchilikka hizmat qiladigan sohalarda - oshpaz, pazanda, 
tarbiyachi, suv ta‘minoti inshootlarining xizmatchisi bo‗lsa, ular epidemiologik 
jixatdan g‗oyat xavfli xisoblanadilar. Bakteriya tashuvchilar tabiatda kasallikni 
qayd etilishini ta‘minlab turuvchi asosiy omil bo‘lib xisoblanadi. 
Odatda, kasallik bevosita muloqot yo‗li bilan yoki oziq-ovqat, suv orqali 
tarqaladi. Ich terlamaning tarqalishiga pashshalar ham sababchi bo‗ladi. Qaysi yo‗l 
bilan tarqalishidan kat‘iy nazar, bakteriya sog‗lom odam organizmiga faqat og‗iz 
orqali kiradi. 
Aholi toza ichimlik suvi bilan ta‘minlanmagan xududlarda ich terlama suv 
orqali tarqalishi bilan bog‗liq avj olishlar ba‘zan uchrab turadi. Quduq suvi 

---

40 
tarqatuvchi omil bo‗lganida, kasallanish faqat ushbu manbadagi suvdan 
foydalanadigan odamlar orasida kuzatiladi. Kasallikning suv orqali tarqalishi faqat 
qaynatilmagan suv ichgandagina emas, zararlangan suvda idish-tovoqlarni 
yuvganda ham ro‗y beradi. Ochiq suv havzalarida cho‗milish tufayli ham kasallik 
yuqadi. 
Oziq-ovqatlarga tushgan bakteriya ularda yaxshi saqlanibgina qolmay, 
ko‗payishi ham mumkinligini inobatga olsak, yoz kunlarida respublikamiz 
sharoitida u g‗oyat xavflidir. Kasallik ovqat vositasida tarqaganida, odatda yashirin 
davr qisqa bo‗ladi va ko‗pincha hastalik og‗ir kechadi. Ich terlama respublikamiz 
sharoitida yoz oylari, iyun-sentabrda ko‗proq qayd qilinadi. U issiq xaroratda 
bakteriyaning tashqi muhitda yaxshi saqlanishi, odamning suvga bo‗lgan ehtiyoji 
ortishi va jazirama issiq ta‘sirida organizmning himoya kuchlari susayishi bilan 
bog‗liq. Keyingi yillarda ich terlama respublikamizda, asosan, onda-sonda 
uchraydigan, bir-biri bilan bog‗liq bo‗lmagan sporadik kasallanish holida 
uchramoqda. Aholining ichimlik suv bilan ta‘minlanishi yaxshilanib borayotgani 
tufayli, ich terlama bilan kasallanish yildan-yilga kamayib bormoqda. Kasallikni 
ko‗prok 15-30 yoshdagilar yuqtirishga moyil bo‗ladi, shu yoshdagilarda ko‗prok 
uchraydi. 
Kasallikdan so‗ng turg‗un o‗ziga hos immunitet hosil bo‗ladi.