O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Etiologiyasi. 
Skarlatinani qo‗zg‗atuvchisi A guruhiga kiruvchi β – gemolitik 
streptokokk xisoblanadi. Skarlatinaning etiologiyasidagi virusli, dualistik va 
anafilaktik nazariyalar streptokokkli nazariya tasdiqlanganligi uchun o‗z 
ahamiyatini yo‗qotdilar. 
Skarlatinani qo‗zg‗ovchi gemolitik strentokokkning asosiy xususiyatlaridan 
biri uni toksin hosil qilish qobiliyatidir. Ko‗plab izlanishlar natijasiad A guruhiga 

---

179 
kiruvchi streptokoklarning ekzotoksin ajratishi aniqlangan, ammo skarlatinani 
kelib chiqishida asosiy rolni bola organizmining antitoksik immunitetini ko‗lami 
o‗ynaydi. Agar kasallik yuqish paytida antitoksik immunitet bo‗lmasa, 
streptokokkli infeksiya skarlatina shaklida o‗tadi. Antitoksin immuniteti 
bo‗lganlarda esa skarlatina emas, balki angina, faringit, belgisiz infeksiya 
rivojlanadi. 
Ayrim streptokoklarning toksigenligini genomida eritrogen toksin genini 
mikrob tanasiga olib kiruvchi bakteriofag (virus) larning faolligi bilan bog‗lasa 
bo‗ladi. 
Epidemiologiyasi. 
Skarlatina antroponoz yuqumli kasallik hisoblanib, 
kasallik manbai aniq va yashirin turda skarlatina o‗tkazayotgan bemor va boshqa 
streptokokkli kasallikni o‗tkazayotgan bemorlar xisoblanadi. Skarlatina yer yuzida 
notekis tarqalgan. Sovuq va o‗rtacha xaroratli mintaqalarda kasallik ko‗p uchraydi, 
issiq iqlimlarda esa skarlatina kam uchraydi. Rossiyada o‗rta hisobda 100 000 
aholiga 200 – 250 ta kasallik to‗g‗ri kelib, uning shimoliy rayonlarida ko‗proq 
uchraydi. O‗zbekistonda kasallik ko‗rsatkichlari uncha yuqori emas. Skarlatinada 
epidemik jarayon xar 2–3 yil maboynida kasallikning davriy ko‗tarilishi va 
kamayishi bilan izohlanib, 20 – 30 yil davomida ko‗p yillik o‗zgarishlarga duchor 
bo‗ladi. Kasallik juda aniq mavsumiylikka ega: kuz-qish oylari kasallikni 
ko‗payishi kuzatiladi. Asosan maktabgacha va maktab yoshidagi bolalar 
kasallanadilar. Bir yoshgacha bo‗lgan bolalar transplatsentar immunitet va 
streptokokk toksiniga fiziologik areaktivligi hisobiga skarlatina bilan kam 
og‗riydilar. 
Kasallik asosan havo-tomchi yo‗li bilan tarqaladi. Kasallikning tarqalishida 
xona ichida bolalarning zichligi katta rol o‗ynaydi. Bundan tashqari xar xil 
darajadagi antitoksin immuniteti bor insonlarning hisobiga qo‗zg‗atuvchi 
shtammlarining almashinuvi ham katta ahamiyatga ega bo‗ladi. 
Kasallikning yuqumlilik darajasi (indeks kontagioznosti)
40% deb xisoblanadi. Skarlatinaga chalingan bemor kasallik boshlanishi bilan 
atrofdagilar uchun xavfli xisoblanadi. Ayniqsa kasallikning o‗ta yengil 

---

180 
o‗tkazayotganlar va boshqa streptokokkli kasalliklar (ayniqsa, nazofaringit) 
kasallikni keng tarqalishida katta rol uynaydi. 
Oxirgi o‗n yillarda skarlatina bilan kasallikning ko‗rsatkichlarini pasayishi 
kuzatilmokda, davriy ko‗tarilishlarning ko‗lami susayib, klinik belgilarining ham 
yengillashuvi qayd qilinyapti. 80 % hollarda skarlatina yengil turda o‗tayapti.