Toshkent davlat yuridik universiteti

Oliy Sudi Plenumi qarorlari 
o‘ziga xos o‘ringa ega. Ular 
tadbirkorlik huquqi uchun manba bo‘lmasa-da, qonunlar va boshqa 
qonunosti hujjatlarni iqtisodiy sudlari tomonidan to‘g‘ri qo‘llashda, 
xo‘jalik nizolarini tez va to‘g‘ri hal etishda sudlarga tushuntirishlar berib, 
muhim amaliy ahamiyat kasb etadi. 
Misol uchun,
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumi va Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 
2012-yil 14-sentabrdagi 12/239-son “Tadbirkorlik subyektlari faoliyati bilan bog‘liq qonun 
hujjatlarini sud amaliyotida qo‘llashning ayrim masalalari haqida”gi qarori sudlar va ushbu 
masalaga taalluqli barcha shaxslar uchun majburiy ahamiyatga ega bo‘lgan hujjat hisoblanadi. 
1.4. Tadbirkorlik huquqiy munosabatlari
Tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq subyektlar o‘rtasida vujudga 
keladigan, ya’ni tadbirkorlik subyektini tashkil etish, uni roʻyxatdan 
o‘tkazish, hisobga qo‘yish, uni boshqarish, faoliyat olib borishi, 
shartnomalar tuzish, ularni ijro etish, majburiyatlar yuzasidan javobgarlik 
kabi munosabatlarni huquq normalari bilan tartibga solish zarurati vujudga 
keladi. Bunday huquqiy munosabatlar tadbirkorlik huquqiy munosabatlari 
hisoblanadi. 
Tadbirkorlik huquqiy munosabatlari
– bu tadbirkorlik subyektlarining 
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish jarayonida vujudga keladigan, tadbirkorlik 
faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish bilan bog‘liq bo‘lgan va tadbirkorlik- 
huquqiy normalari asosida tartibga solinadigan munosabatlardir.
 
Tadbirkorlik faoliyati faqat tovar ishlab chiqarishga oid munosabat 
emas, balki ishlab chiqarishni amalga oshirish uchun yer uchastkasi olish, 
bino olish yoki qurish, yoqilg‘i, xomashyo, asbob-uskunalarga ega bo‘lish 
bilan bog‘liq munosabatlarni ham qamrab oladi. Ular tadbirkorlik 
huquqining predmetini tashkil etuvchi munosabatlar bo‘lib, bevosita 
daromad (foyda) olishga qaratilmagan boshqa maqsadlar bilan ham 
bog‘liq. Jumladan, mulkni boshqarish, korxonani tuzish va tugatish 
boʻyicha tashkiliy-mulkiy munosabatlar bilan aloqador barcha 
faoliyatlardir. 
Bozor munosabatlarining tobora rivojlanib borishi, yangi-yangi 
mulkdorlar guruhini, tadbirkorlarni keltirib chiqaradigan bu guruhlar 
tadbirkorlik munosabatlarining mustaqil subyekti, tashkiliy-huquqiy shakli 
bo‘lib ishtirok etadi. Ular o‘rtasidagi mulkiy munosabatlarning aksariyati 
tadbirkorlik qonunchiligi bilan tartibga solinadi. Tadbirkorlik huquqiy 
munosabatlar doirasi bozor iqtisodiyotining rivojlanib borishi bilan birga 

---

27 
borgan sari kengayib boradi. Xususan, tovar ishlab chiqarish va xizmat 
ko‘rsatish sohasida korxonalar, fermer, dehqon xo‘jaliklari, banklar, 
birjalar va shunga o‘xshash boshqa subyektlar o‘ziga xos maxsus faoliyat 
ko‘rsatadi.