O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti V. Yu. Ahrorov

Quyidagi qo‘shimcha signallarga ham e’tibor berish lozim: 
1)
 
aldayotganligini ko‘rsatuvchi signallar 
(qo‘lning og‘iz, burun yoki bo‘yin 
sohasiga tegishi bilan bog‘liq ishoralar, ko‘z qovoqlarini ishqalash, nigohlarni 
tashqariga, odatda yerga yoki shiftga qaratish, qo‘llarni cho‘ntaklarga yashirish yoki 
ko‘krak oldida chalishtirish); 
2)
 
tajovuzkorlik va hujumga tayyorlik belgilari 
(lablar jipslashgan, yuz 
qizargan, qo‘l barmoqlari musht tugilgan, oyoqlar mudofaa holatida, ko‘z 
qorachiqlari toraygan, ko‘z qiri bilan yoki to‘g‘ridan qarash, peshonaning 
tirishganligi, burun orqali qisqa-qisqa nafas olish va hokazo); 
3)
 
xavotir, hayajon, asabiylik, qo‘rquv belgilari 
(qo‘l barmoqlarining, 
ovozning titrashi, nafas olishning tezlashishi, qon tomirlarining bo‘rtishi va (yoki) 
haddan tashqari tez urishi (ayniqsa bo‘yin sohasida), lablarni tishlash, qo‘lni ko‘krak 
oldida chalishtirish, bir qo‘l bilan ikkinchisini quchoqlab olish, ko‘krak darajasida 
(balandligida) biror narsa, masalan, paket, sumka, gullarni ikki qo‘llab ushlab olish 
va hokazo). 
Xodim shubha uyg‘otuvchi shaxs bilan muloqot jarayonida quyidagilarni 
inobatga olishi lozim: begona shaxsga xayrixohlik, ziyraklik va hurmat bilan 
munosabatda bo‘lish suhbatdagi psixologik zo‘riqishni pasaytiradi va aksincha, 
oldindan afsona to‘qish, toqatsizlik, surbetlik, qo‘pollik salbiy, adovatli munosabatni 
157

---

keltirib chiqaradi. 
Shubha uyg‘otuvchi shaxs uchun ekstremal vaziyatda ikki variant bo‘lishi 
mumkin: 
1)
sust, ishonchsiz dalillardan, oldinda paydo bo‘lgan va qo‘yilgan 
maqsadlarga erishishga xalal berayotgan «to‘siqlardan» kutilmaganda (masalan, 
shoshayotgani yoki qayergadir kechikayotganini aytib yoki hatto, hech bir izohsiz) 
qochish. Bu yanada ko‘proq shubha uyg‘otishi kerak; 
2)
o‘zini nazorat qila olmaslik oqibatida to‘satdan tajovuzkor reaksiya 
ko‘rsatish.