Dilnavoz Yusupova

1.
 
Tragediyaning mohiyati... qalbning tabiiy jarayoni, maylning axloqiy burch 
yoki daf qilinmas bir to‘siqlik bilan to‘qnashuvidir... Tragediya – qayg‘uli tomosha! 
Agarda qon, o‘liklar, xanjar, zahar tragediyaning odatdagi sifatlari bo‘lmasa ham, lekin 
uning oqibati har vaqt qalbdagi eng qimmatli umidlarning yemirilishi, butun bir hayot 
saodatining yo‘qoluvidir. Uning qora ulug‘vorligi, uning buyuk azamatligi shundan kelib 
chiqadi: unda taqdir kuchi hukm suradi, uning mohiyati, asosi taqdir kuchidir.
2.
 
Tragediya asosida buyuk haqiqat, yuksak donolik yotadi. Kurashda o‘lgan 
yoki g‘alabada halok bo‘lgan qahramon uchun biz chuqur qayg‘uramiz. Lekin bu 
kurashsiz, bu halokatsiz u qahramon bo‘lmasligini, o‘z shaxsiyati bilan abadiy substansial 
kuchlarni, jahonni va o‘zgarmas borliq qonunlarini amalga oshira olmasligini bilamiz.
3.
 
Buyuk axloqiy vazifalarni hal qilish uchun taqdir eng asl ruhlarni, kishilik 
dunyosi boshida turgan yuksak ruhli shaxslarni, axloqiy dunyoning tirgagi bo‘lgan 
substansial kuchlarni o‘zida gavdalantirgan qahramonlarni tanlaydi. Faqat oliy tabiatli 

---

130 
odam tragediyaning qahramoni yoki qurboni bo‘la oladi; voqelikning o‘zida ahvol 
shunday.
4.
 
Har qanday tragediyadan mash’um halokatni yo‘qoting, siz bu bilan uni 
buyuklikdan, butun ma’nodan mahrum qilasiz, buyuk asardan oddiy bir narsa yasaysiz, u 
birinchi galdayoq o‘zining butun nafis kuchini yo‘qotadi.
5.
 
Tragediya ko‘proq sun’iy asardir. Mana shuning uchun tarixiy shaxslarni 
buzib ko‘rsatishga biroz yo‘l qo‘yilsa ham, tragediyaning go‘yo qat’iy huquqidir, bu 
uning mohiyatidan kelib chiqadi. Tragediyachi o‘z qahramonini ma’lum tarixiy vaziyatda 
ko‘rsatishni istaydi: tarix unga vaziyat beradi, agar bu vaziyatdagi tarixiy qahramon 
tragediyasining ideyasiga muvofiq kelmasa, uni o‘zicha o‘zgartirishga u to‘la huquqlidir.
O‗zbek adabiyotida yaratilgan