Dilnavoz Yusupova

«
hayot o‘z-o‘zini 
inkor qiladi
»
(V.Belinskiy), ya‘ni, aslida, xunuk, zararli, razil va nopok xulqli inson 
(mazmun) o‗zini yaxshi, ilg‗or, pok, odamiy qilib ko‗rsatsa (shakl) yoki buning aksi 
bo‗lsa, kulgu keltirib chiqaradi. «
Unda shoirning shaxsi faqat tashqi jihatdan 
ko‘rinmaydi, – deb yozadi V.Belinskiy. – Lekin uning subyektiv mushohadasi yashirin fikr 
sifatida ko‘p komediyada bevosita hozir bo‘ladi, komediyada ko‘rsatilgan hayvonlar va 

---

132 
tasqara basharalar orqasidan sizga boshqa yuzlar, go‘zal, insoniy yuzlar ko‘ringanday 
bo‘ladi, kulgusi sho‘x xursandchilikni emas, alam va norozilikni ifoda qiladi...
»
Badiiy komediyaning eng yaxshi namunasi 
Gogolning 
«
Revizor
»
nomli asaridir. 
O‗zbek adabiyotida 
Hamza Hakimzoda Niyoziyning 
«
Maysaraning ishi
»
, Abdulla 
Qahhorning 
«
So‘nggi nusxalar
»
, Erkin Vohidovning 
«
Oltin devor
»
, Said Ahmadning 
«
Kelinlar qo‘zg‘oloni
»
, Abduqahhor Ibrohimovning 
«
Zo‘ldir
»
kabi asarlari ham 
komediya janrining yaxshi namunalari sanaladi.
DRAMA
(yunon. «
drame
» – 
harakat
) atamasi keng ma‘noda dramatik turni, tor 
ma‘noda drama janrini bildiradi. Drama, V.Belinskiy asoslaganidek, tragediya bilan 
komediya o‗rtasidagi janrdir, u mash‘um falokatni ham, yumoristik va satirik kulguni ham 
talab qilmaydi. Balki hayot hodisalarini yuqori darajali tarzda, jiddiy holatda tasvirlaydi. 
«
Dramada muhim narsa uzundan uzoq hikoyalarning yo‘q bo‘lishidir, har bir so‘z 
dramada harakat – amal bilan ifodalanishi lozim. Drama tabiatdan oddiy 
ko‘chirmakashlik emas, ayrim sahnalarning, garchi ular go‘zal bo‘lsalar ham, yig‘indisi 
emas, drama ayrim, xos, yopiq bir dunyo bo‘lishi kerak, unda har bir shaxs o‘z maqsadiga 
intilib, faqat o‘zi uchun harakat qilib, o‘zi bilmasdan ham pyesaning umumiy harakatiga 
yordam beradi, drama xayol, mulohaza orqali yopishtirilmasdan, balki fikrdan tug‘ilgan 
bo‘lsagina shunday xarakterga ega bo‘ladi
» (V.Belinskiy).
Dramaning qahramoni ko‗pincha hayotdagi oddiy kishilar, ularning dramatizmga 
to‗la qismatlaridir. Ularning taqdirlarida ro‗y beruvchi jiddiy konfliktlarning oqilona 
bartaraf qilinishidir.
Agar tragediya qahramoni noilojlikdan halok bo‗lsa, uni taqdir boshqarsa, drama 
qahramoni o‗z irodasiga, xarakteriga muvofiq yakun topadi, uni tipik sharoit mantig‗i 
to‗liq asoslaydi.