Э. Шодмонов, Д. Бабабекова, Б. Турсунов корхона иқтисодиёти ва инновацияларни бошқариш

7.1 Асосий фондларнинг моҳияти ва уларнинг корхона фаолияти-
даги ўрни. 
7.2.Корхоналарда асосий фондларнинг эскириши, уларни баҳолаш 
ва таъмирлаш. 
7.3.Асосий фондлардан фойдаланишни яхшилаш йўллари ва кўрсат-
кичлари. 
7.4.Корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати. 
 
7.1. Асосий фондларнинг моҳияти ва уларнинг корхона 
фаолиятидаги ўрни 
Замонавий иқтисодиѐт фани 
асосий фондларни
маълум бир истеъмол 
қиймати кўринишида ижтимоий меҳнат асосида яратилувчи, ишлаб 
чиқаришнинг моддий-буюмлашган материал омиллари қаторига киритади. 
Ҳозирги бозор шароитларида корхона кучи ва воситалари ѐрдамида 
яратилган асосий фондлар ишлаб чиқариш қувватларини шакллантириш ва 
улардан фойдаланишга фаол равишда таъсир кўрсатувчи мулк ҳисобланади. 
Бутун халқ хўжалиги миқѐсида асосий фондлар мамлакатнинг миллий 
бойлигини ташкил қилади. 
Асосий фондлар
корхона ишлаб чиқариш воситаларининг бир қисми 
бўлиб, ишлаб чиқариш жараѐнида узоқ вақт иштирок этада ва ўзининг 

---

натурал-моддий ҳолатини йўқотмайди ҳамда ўз қийматини тайѐрланаѐтган 
маҳсулотларга қисмлаб ўтказиб беради.
Асосий фондлар қийматини 
тайѐрланаѐтган маҳсулотга ўтказиш жараѐни амортзиция деб, ушбу жараѐнда 
тўпланган маблағлар эса 
амортизация ажратмалари
деб аталади. 
Иқтисодий мақсадларига кўра, асосий фондлар ишлаб чиқариш ва 
ноишлаб чиқариш фондларига тақсимланади. Ишлаб чиқариш асосий 
фондлари ўз моҳиятига кўра, корхонанинг ишлаб чиқариш потенциалини 
ташкил қилиб, уларнинг таркибига қуйидагилар киради: 
-
ишлаб чиқариш бинолари ва иншоатлари; 
-
узатиш қурилмалари; 
-
қувват машиналари ва ускуналари; 
-
ишчи машиналар ва ускуналар; 
-
транспорт воситалари; 
-
ўлчов ва тартибга солиш асбоблари ва қурилмалари; 
-
фойдаланиш муддати бир йилдан кам бўлмаган ва қонунчиликда 
белгилаб қўйилган қийматлардаги асбоблар ва ишлаб чиқариш инвентари. 
Асосий ишлаб чиқариш фондлари ишлаб чиқаришда банд бўлган барча 
мутахассис ва ходимлар сони билан биргаликда,