1. Маркетинг тадқиқотлари тушунчаси ва усуллари

бирламчи ахборот
— аниқ маркетинг муаммосини ечиш учун махсус 
дала (бозор) тадқиқотлари ва моделлаш асосида ҳозиргина олинган 
маълумотлар массиви; 
иккиламчи ахборот
— қачонлардир корхонада тадқиқ қилинаётган 
аниқ муаммо ечими билан боғлиқ бўлмаган қандайдир мақсадлар учун кимдир 
томонидан тўпланган маълумотлар тўплами. 
Ахборотнинг иккала тури ҳам ўзига хос афзалликлар ва камчиликларга 
эга. Масалан, иккиламчи ахборот арзонроқ тушади, уни олиш ва ишлатиш 
осон, шунингдек, у нисбатан ҳаққонийдир. Бироқ Ўзбекистон шароитида, 
аниқроғи унинг ахборот маконида ҳозирча малакали маркетинг 
маълумотлари жуда кам, -расмий, шу жумладан, қайдномали ва регионал 
статистика эса тарқоқ, камдан-кам ҳолда тизимли кўринишда берилган ва 
шунинг учун ҳамма вақт ҳам кузда тутилаётган маркетинг фаолиятининг 
мақсадларини акс эттирмайди. Бундай ҳолатда тадқиқотчилар оддига 

---

қўйиладиган вазифаларнинг аниқ мақсадларига кўра тўпланадиган, ҳар доим 
энг янги ва ишончли бўлган бирламчи маркетинг ахборотларига кўпроқ 
таянишга тўғри келади. 
Ахборотни, айниқса, ташқи муҳит ҳақидаги ахборотни излаш ва 
шакллантиришда компьютер ахборот тармоқлари муҳим роль ўйнайди. 
Ҳозирги вақтда икки турдаги тармоқлар каналлари мавжуд. 
Интернет
— 45 
мингдан кўпроқ кичик локал тармоқлардан иборат бўлган глобал компьютер 
тармоғидир. У бутун ер курраси бўйича узлуксиз ва марказлашган ахборот 
алмашишга имкон беради. Ҳозирги вақтда ундан жаҳоннинг 150 
мамлакатида 
56 
миллиондан 
кўпроқ 
кишилар 
фойдаланадилар. 
Фойдаланувчилар электрон почтани юборишлари, харид қилишлари, 
тадбиркорлик ахборотини олишлари мумкин. 
Тижорат каналлари
— 
таъсисчи компанияларнинг абонент тўловлари асосида ишлайдиган ахборот 
ва маркетинг хизматларидир. Мижозларга ахборот олиш (янгиликлар, 
кутубхоналар, маълумотлар ва бошқалар), харид қилиш, ҳордиқ чиқариш ва 
мулоқот қилиш (электрон тахталар, ўйинлар, форумлар), электрон почтадан 
фойдаланиш имкониятлари берилади.