3. Jarayonni kuzatish bosqichi.
Ushbu bosqichda:
●
inklyuziv ta’limga tayyorlanayotgan bolaning aqliy va
nutqiy rivojlanishi;
●
inklyuziv ta’limga jalb etilgan bolaning sog‘lom tengqurlari
orasida uyg‘un ta’lim olishi (jamoada o‘zini erkin va qulay
tutishi, o‘quv materiallarni qabul qilishi va uzatishi, shu
bilan birga bolaga bo‘lgan maxsus ta’limiy-rivojlantiruvchi
jarayonning to‘laqonli amalga oshirilishi)kuzatiladi.
4. Natijalarni tahlil qilish bosqichi. Ushbu bosqichda nati-
jalar tahliliga ko‘ra bola tegishli muassasalarga yuborilishi yoki
ta’lim (inklyuziv, maxsus-korreksion, integrasion) mazmuni
va muassasa moddiy-texnika hamda metodik negizining bola
imkoniyatiga moslashtirilishi yuzasidan tadbirlar amalga os-
hirilishi ko‘zda tutiladi. Kar va zaif eshituvchi bolalar uchun
ta’lim jarayoni xoh inklyuziv, xoh integrasion, xoh korrek-
sion tashkil etilgan bo‘lsin, unda do‘stona muhitning yaratili-
shi tarbiyachi va o‘qituvchining kasbiy mahoratiga va muas-
sasa infrastrukturasining bolalardagi turfa imkoniyatlarga mos-
lashtirilganligiga bevosita bog‘liqdir. O‘qituvchi va tarbiyachi
faoliyati ta’lim jarayonining boshqaruvchisi, yo‘naltiruvchisi
va hokazo sifatida mazmun kasb etar ekan, eshitishida muam-
mosi bo‘lgan o‘quvchi bevosita ishtirokchi sifatida ta’lim ja-
rayonida o‘zining “shaxs” mavqeini anglamog‘i lozim.
●
Bola shahsini har tomonlama kamol toptirish hamda uni
jamiyatdagi hayotga tayyorlash zamonaviy maktablar ol-
dida turgan asosiy vazifadir. So‘zlashuv, nutq ushbu vazi-
falarni hal etilishida markaziy o‘rinni egallaydi. Ma’lumki,
til vositasi yordamida inson muloqotga kirishadi, ushbu
muloqot jarayonida axborot oladi, fikr almashadi, bilim,
ko‘nikma va malakalarni egallaydi. Inson hayotida ana
shunday zaruriy ahamiyatni kasb etuvchi tilni o‘zlashtirish
faqatgina kommunikasiya sharoitida amalga oshiriladi.
●
Eshitishning inson hayotida o‘ta muhim ahamiyat kasb
etishi uning so‘zlashuv nutqini rivojlantirish omili ekanligi
bilan asoslanadi.
●
Zaif eshituvchi bolada inson uchun o‘ta zarur bo‘lgan
analizator eshitish faoliyatining to‘liq emas, qisman buz-
ilishi yuzaga kelgan.
●
Ushbu me’yordan chetga chiqish nutqning mustaqil ravish-
da biroz shakllanishigagina imkon beradi: bola atrofdagilar
nutqini qanday eshitsa, shunday o‘zlashtiradi. Zaif eshitu-
vchi bolaning nutqi rivojlana olmasdan qolib, balki buzili-
shi ham ana shundan.
●
Masalan, lug‘at zahirasining kamligi bilan bir qa-
torda, so‘zlarning boshqa ma’nolarda ko‘llanilishi,
grammatik tizimning rivojlana olmasligi bilan bir qa-
torda ular ma’nolarining noto‘g‘ri tushunishi kuza-
tiladi. Bunday yo‘l bilan nutqni egallashning o‘ta
chekkalanganligi bolaning tushuncha va tasavvurlari
(nutqning keyingi idroki hamda tushunilishi)da o‘zgacha
aks etadi. Bularning barchasi bolaning bilish faoliyati
rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatadi:taqqoslash, tahlil qilish, um-
umlashtirish, diqqatni chetga tortishlar zaif eshituvchi bo-
lalarda o‘ziga xos tarzda namoyon bo‘ladi.
Dunyoga kelgan har bir go‘dak yashash, tarbiya va ta’lim
olish huquqiga egadir. Ushbu huquqqa ham sog‘lom, ham
nogiron bolalar toifasidan sanaluvchi eshitishida muam-
molar bo‘lgan bolalar ham egadirlar. Qayd etilgan fikr qator
xalqaro va hukumatimiz tomonidan qabul qilingan me’yoriy
hamda huquqiy hujjatlarda o‘z ifodasini topgan. Maktabga-
cha davr – rivojlanishida eshitishida muammolari bo‘lgan
bolalarni sog‘lom rivojlanayotgan bolalar jamoasiga samarali
uyg‘unlashuvi uchun eng maqbul davr hisoblanadi.
Maktabgacha va ilk maktab yoshidagi eshitishida muam-
molari bo‘lgan bolalarning inklyuziv ta’limini amalga os-
hirishda oilaviy tarbiya katta ahamiyat kasb etishi, ularni bar-
cha sharoitlar yaratilgan umumta’lim muassasasiga joy-
lash bilan kifoyalanib bo‘lmasligini ta’kidlashimiz lozim.
Ota-onalar yoki bola tarbiyasi bilan shug‘ullanuvshilar,
oila a’zolari zaif eshituvchi bolaning uyda bo‘lgan vaqtlarida
inklyuziv ta’limda ishtirok etuvchi pedagog xodimlar ishining
80
81
davomshilari sanalib, ushbu mutaxassislarning rahbarligi os-
tida inklyuziv ta’lim va tarbiya borasidagi kelgusi barcha ish-
lar uchun zamin hozirlaydilar. Bolaning so‘zlashuv nutqini
rivojlantirish hamda kommunikativ malakalarini shakllan-
tirish bo‘yicha ishlar tashxis qo‘yilgan va ovoz kuchaytirgish
asbob bilan ta’minlangan ilk kunlardan boshlanishi samarali
natija beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |