O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti qo’lyozma huquqida udk hotamova iroda ibrohimovna

 
QUSH 
NOMI 

---

3- bob bo’yicha xulosa 
 
Yuqorida kuzatganimizdek, ingliz va o’zbek tillaridagi qo’shma so’zlarning 
kognitiv xususiyatlarini o’rganish va tahlil qilish o’sha til tarkibidagi lug’atni 
mustahkamlashga xizmat qiladi. Qo’shma so’zlarning bunday tahlil qilinishida til 
va ongning aloqasini o’rganish katta ahamiyatga ega. 
Qo’shma so’zlarning til va ong bilan bog’liqlik xususiyatini ochib berishda 
kognitiv modellar muhim ahamiyatga egadir. Ingliz va o’zbek tillaridagi kognitiv 
modellarning tahlilida konsept tushunchasi eng muhim rol o’ynaydigan hodisadir. 
Qo’shma so’zdagi ikkita konsept bitta kognitiv asosda yotadi. Qo’shma 
so’zlarni kognitiv xususiyatlarini ochib berish uchun esa bizga bir emas, kamida 
ikki va undan ortiq bir modelga kiruvchi qo’shma so’z kerak bo’ladi. Aks holda 
uning boshqa tahlillardan farqi qolmaydi.
Ingliz va o’zbek tillaridagi kognitiv modellari juda ham ko’p bo’lib, albatta 
ularning hammasini sanab o’tishni iloji yo’q. Ulardan eng unumdorlari bu 
o’simlik 
nomi – Hayvon+tana qismi= o’simlik nomi, Hayvon+yeydigan narsa=o’simlik; 
tashqi ko’rinishni ifodalovchi so’zlar – rang+tana qismi=
tashqi ko’rinishni 
ifodalovchi so’z
, Hayvon+tana qismi= tashqi ko’rinishni ifodalovchi so’z; 
qush 
nomi
– Rang+tana qismi= qush nomi, Hayvon+hayvon=qush nomi kabi bir qancha 
modellar mavjud.
Ingliz va o’zbek tillaridagi juda juda ham ko’plab kognitiv modellar 
borligini yuqorida aytib o’tgandik. Ularning produktiv va produktiv bo’lmagan 
usulda tahlil qilinishi maqsadga muvofiqdir. Qiyoslanayotgan 
har ikki tilda ham 
produktiv
hisoblangan kognitiv modelning ba’zilariga quyidagilar kiritilsa: 
Rang+tana qismi=tashqi ko’rinishni ifodalovchi so’z.
Hayvon+tana qismi= tashqi ko’rinishni ifodalovchi so’z. 
Quyidagilarning ba’zilari esa