O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti qo’lyozma huquqida udk hotamova iroda ibrohimovna

Chizma 3.3. Ingliz tilida tashqi ko’rinishni ifodalashdagi kognitiv modellar 
 
 
Rang Tana qismi
Shakl Hayvon
Tana qismi
Tana qismi
Narsa Tana qismi 
Hayvon bilan tana qismi konseptlarining umumlashmasidan 
sheep–forehead 
– 
peshana 
va 
pug–nosed 
– 
burun 
nomiga oid differensial semalar mavjuddir. 
Rang va tana qismi konspetlarining birikishi natijasida
black eye –
ko’z
, white 
beard 
soqol
 
kabi farq qiluvchi semalar natijasi yaqqol namoyon bo’ldi. Shakl va 
tana qismida 
round–face –
yuz, 
open–mouth – 
og’iz,
 
narsa va tana qismi bilan 
tashqi ko’rinishni ifodalovchi so’z umumlashmasidan 
copper nose–
burun
, mop–
head – 
bosh
nomiga tegishli differensial semalar o’z aksini topdi. 
Ingliz tilida produktiv bo’lgan bu kognitiv model o’zbek tilida ham eng 
produktiv hisoblanadi. Quyidagi sxemada biz o’zbek tilidagi tashqi ko’rinishni 
ifodalovchi arxisemalardan vujudga kelgan differensil semalar tahlilini
ko’rishimiz mumkin (qarang: chizma 3.4): 
Bunday kognitiv modellar orqali biz quyidagi komponentlardan yuzaga 
kelgan differensial semalarni ko’rishimiz mumkin: 
Rang
Tana qismi 
Tashqi 
ko’rinishni 
ifodalovchi 
so’z

---

Hayvon 
Shakl
 
Chizma 3.4. O’zbek tilida tashqi ko’rinishni ifodalashdagi kognitiv modellar
:
Rang Tana qismi
Shakl Hayvon
Tana qismi
Tana qismi
Hayvon bilan tana qismi konseptlarining umumlashmasidan 
qirg’iyburun 
–