Samarqand qishloq xo’jalik instituti “qishloq xo‟jaligi mahsulotlarini tayyorlash, saqlash va qayta ishlashni tashkil etish” kafedrasi

 
rasm. STAM-К-2 markadagi o’txona sxemasi.
quritish – tozalash sexlarida o‟rnatilgan sushilkalar chigitli paxtaga issiqlik 
berish usuliga qarab aerofontan, kamerali, shnekli va barabanli bo‟lishi mumkin. 
Paxta tozalash sanoatida namlikni ko‟p olish va quritilgan paxtani ko‟p chiqarish 
jihatidan unumi yuqori hisoblangan har xil konstruksiyadagi barabanli sushilkalar 
ishlatiladi. Boshqa sushilkalarga qaraganda barabanli sushilkalarda quritish 
agentining temperaturasi yuqori va ularni ishlatish oson. 
Ikki batareyali paxta tozalash zavodiga mo‟ljallangan quritish tozalash 
sexining sxemasi ishlab chiqilgan. Bu sexda separator, ChX-3M arrali 
tozalagichlarni ta‟minlovchi 2SB-10 markali ikkita sushilka barabanlari
o‟rnatilgan. quritilgan chigitli paxta sushilka barabanlaridan pnevmotransport
orqali shnekli tozalagichlarga uzatiladi. Shundan keyin chigitli paxta elevator
bilan ko‟tarilib arrali tlzalagichlarning taqsimlovchi shnekiga uzatiladi. Arrali 
tozalagichlarda tozalanib chiqqan chigitli paxta elevator bilan ko‟tarilib sexdan 
chiqarib yuboriladi. quritiladigan paxta miqdori quritish – tozalash sexining 3 
kunlik ishiga etarli bo‟lishi lozim. 
 
Bajardi 
Rahbar 
Yusupov A 
Siddiqov A 
001.429.011.BMI. 2015 y. 

---

Chigitli paxtani quritish tartibi. 
Chigitli paxta komponentlari (tola va chigit) namligining uning o‟rtacha 
namligi bilan bog‟lanishi 1-chizmada ko‟rsatilgan. Bu chizmadan ko‟rinib 
turibdiki, chigitli paxtaning o‟rtacha namligi 10% bo‟lganda tolaniki –7% 
chigitniki esa 18% bo‟ladi. Shuning uchun chigitli paxta quritilganda uning tolasi 
chigitga 
qarganda 
tezroq 
quriydi. 
Chigitli 
paxtani 
quritishda 
uning 
komponentlarining qizish temperaturasi katta ahmiyatga ega.
Chigitli paxtani quritilganda tola va chigit sifatining buzilmasligi uchun uni 
necha gradusgacha qizdirish mumkinligini tajribada aniqlangan. Chigitli paxtani 
quritishda urug‟lik chigitlarni 55
0
S da, texnik chigitlarni 70
0
S da va tolani 105
0 
S 
gacha qizdirish mumkin. Urug‟lik chigit 55
0
S dan ortiq qizdirilsa, uning unib 
chiqish xususiyati pasayadi, texnik chigitlardan moy chiqishi, tolaning esa 
pishiqligi, uzunligi va egilish qobiliyati kamayadi. Chigitli paxta bir teksi qurishi 
lozim. quritilgan paxta namligining bir tekis bo‟lishi uning qabul vaqtidagi 
namligining bir tekis bo‟lishiga bog‟liq. qabul qilish vaqtidagi namligi 3-4% dan 
ortiq o‟zgarmasligi kerak. quritilgan paxta namligi sortlari bo‟yicha quyidagi 
chegarada bo‟ladi. 
I-7-11%, II-8-12%, III-9-13%, IV-11-14%. 
Chigitli paxtani quritishda asosan SXN-3M, 2 SB-10 rusumli quritgichlardan 
foydalaniladi.
SXN-3M rusumli quritgich paxtani quritish bilan birgalikda uni qisman 
mayda aralashmalardan ham tozalaydi. quritgich uch boqichli birlashtirilgan 
quritish barabanlaridan iborat bo‟lib, ular ichida parraklar aylanadi. Paxta quritgich 
ichida 70
0
S dan 105
0
S gacha qizdiriladi. Soatiga 5000 kg paxtani quritadi. 
2SB-10 rusumli quritgichning ish unumi va paxtani quritish darajasi ancha 
yuqori bo‟lib, bu quritgich ham barabanli bo‟lib, tola va chigitning ortiqcha qizish 
xavfi bo‟lmaganligi uchun quritish manbaining haroratini 280
0
S gacha ko‟tarish 
mumkin.