Samarqand qishloq xo’jalik instituti “qishloq xo‟jaligi mahsulotlarini tayyorlash, saqlash va qayta ishlashni tashkil etish” kafedrasi

001.429.011.BMI. 2015 y. 

---

2.
Zavodning asosiy sexlari bilan uzluksiz texnologik jarayon sxemasiga 
qo‟shilgan holda (bunda quritish-tozalash sexi ishtirok etmaydi). 
Кeyingi holda tozalash sexida mayda va yirik iflos aralashmalarni ajratuvchi 
uskunalarning hammasi yoki faqat mayda iflos aralashmalarni ajratadigan 
mashinalar ishlatilishi mumkin. 
Paxtadan iflos aralashmalarning yaxshi ajralishi, shu paxtaning sifat 
ko‟rsatkichlariga – paxtaning naviga, namligiga, sortiga, tolasining uzunligiga, 
iflos aralashmalarning chigitli paxta tarkibida turgan vaqtiga, ularning paxta 
tolalari bilan bog‟lanish darajasiga va h.k. larga bog‟liq. 
Paxtadan iflos aralashmalarni ajratishda tozalagichlar ish qismining chigitli 
paxtaga ta‟sir etish prinsipi kata ahamiyatga ega. Tozalagich ish qismlari paxtani 
tozalashda uni to‟ ryoki kolosnikli panjara yuzasidan sudrashi, havo bilan puflashi, 
qoziqcha hamda plankalar bilan dinamik ta‟sir etishi yoki paxta pallalarini arrali 
organlar bilan titib tarashi mumkin. 
Tozalagichlarda iflosli aralashmalarning yaxshi ajralishi tozalagichlarning 
ish unumi, ish organlarining aylanish tezligi, ular orasidagi razvodka va oraliqlar, 
uning tuzilishi, tozalashning takrorlanishi va tozalashdagi havo oqimining 
yo‟nalishiga bog‟liq. 
Ajratiladigan iflos aralashmalar xarakteriga qarab, tozalagich mashinalar 
mayda iflosliklarni (barg, gul parchalari, qum, changlar va h.k.) ajratuvchi va yirik 
iflosliklarni (g‟o‟za shoxchalari, chanoqlar, gulband va h.k. yirik organik 
iflosliklar) ajratuvchi mashinalarga bo‟linadi. 
Paxtaga aralashib qolgan tosh, temir bo‟lakchalari va boshqa og‟ir begona 
iflos aralashmalarni ajratish uchun maxsus mashinalardan foyalaniladi. 
Mayda iflosliklarni ajratuvchi tozalagichlarning asosiy ish organlari, 
titadigan baraban va uning tagidagi to‟rli sirtdan iborat.tituvchi barabanlar har xil 
tuzilishda bo‟lib (qoziqchali, qoziqcha – plankali, tishli va h.k.), bulardan qoziqcha 
– plankali barabanlar paxtani yaxshiroq tozalaydi. Baraban ostidagi to‟rli sirt ham 
har xil tuzilishda bo‟lishi mumkin. Teshigi 10 x 10 mm li qilib to‟qilgan to‟rlar, 
teshigi 8 x 18 mm oval ko‟rinishdi yasalgan to‟r, teshigi 10 mm li tunuka to‟r va 
oraligi 5 mm bo‟lgan kolosnik panjara shaklida bo‟ladi. chigitli paxtadan yirik 
iflosliklarni ajratadigan tozalagichlarning ish organlari arrali barabandan, 
ishqalanadigan bo‟yinlardan, urib tushiradigan pichoqlardan va panjaralardan 
iborat.
Mashinalarning tozalash effektiga va ularning ish unumiga chigitli paxtaning 
Bajardi 
Rahbar 
Yusupov A 
Siddiqov A