xususiyatlarini to‘liq
aks ettiradi
174
. O‘zining tashkiliy tarkibiga
ko‘ra, zamonaviy mafiya
175
ham asosan, oddiy firmaga (yoki moliya-
sanoat guruhiga) o‘xshashdir. Shunday qilib,
zamonaviy uyushgan
jinoyatchilik mohiyatan alohida biznes tarmog‘i – oddiy
fuqarolarning
jamiyatga
qarshi
ehtiyojlarini
qondirishga
qaratilgan mohir jinoyatchilarning iqtisodiy faoliyati
hisoblanadi.
«Mafiya» atamasi odatda turli ma’nolarda va turli xildagi
hodisalarni yoritish uchun qo‘llaniladi. Iqtisodiy tahlilda ushbu
atamadan asosan bitimlarni tuzishda
amalga oshiriladigan xatti-
harakatning alohida me’yorlari va namunalarini belgilash uchun
foydalaniladi. Ya’ni, mafiya rasmiy tashkilot bo‘lmasada, xatti-
harakat va hukmdorlik munosabatlarining alohida xili hisoblanadi.
Boshqacha
aytganda, mafiya institut sifatida shaxslarga o‘zining
iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy sohalardagi faoliyatini muvofiqlashtirish
imkonini beruvchi o‘yin qoidalarining yig‘indisidir
176
.
Zamonaviy uyushgan jinoyatchilikni ko‘proq iqtisodiy hodisa
sifatida talqin qilish hatto uyushgan jinoyatchilikning rasmiy
ta’riflarida ham o‘z aksini topgan. Masalan, AQSh da 1968
yildagi
Jinoyatchilik ustidan nazorat to‘g‘risidagi qonun uyushgan
jinoyatchilikni qonun tomonidan taqiqlangan tovarlarni yetkazib
berish
va
qonun
taqiqlagan
xizmatlar
ko‘rsatish
bilan
shug‘ullanadigan “yuqori uyushgan va intizomli uyushma
a’zolarining qonunga qarshi faoliyati” sifatida tavsiflaydi
177
. 1993
yilda esa BMT Bosh kotibi “Uyushgan jinoiy faoliyatning jamiyatga
ta’siri” ma’ruzasida uyushgan jinoyatchilikni noqonuniy tovarlar va
xizmatlar yetkazib berish yoki qonuniy tovar va xizmatlarni noqonuiy
174
Legal va nolegal iqtisodiy tashkilotlar belgilarning o‘xshashligi to‘g‘risida:
Айдинян Р., Гилинский Я. Функциональная теория организации и организованная
преступность. С. 63. См. также: Дадалко В. А., Румянцева Е. Е., Пешко Д. А.Теневая
экономика и кризис власти: проблемы и пути решения. Минск, 2000. Гл. 2.
175
«Mafiya» - bu ifoda Sitsiliyada tarixan vujudga kelgan va uzoq vaqt faqat Sitsiliya
va Italiya-Amerika gangsterizmini belgilash uchun foydalanilgan bo‘lsada, ko‘pincha
uyushgan jinoiy hamkorliklarni belgilash uchun umumiy tushuncha sifatida qo‘llaniladi.
176
Qarang: Беркинов Б.Б. Институционал иқтисодиёт: ўқув қўлланма / Б.Б.
Беркинов; ЎзР олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Тош. Давлат иқтисодиёт ун-ти,
Институционал ва иқтисодий тадқиқотлар маркази. – Т.: Yangi nashr, 2011. – 70-бет.
177
Никифоров А. С. Гангстеризм в США: сущность и эволюция. М., 1991. С.
127.
shaklda taqdim qilish uchun jinoyatchilarning
iqtisodiy asosda
birlashgan faoliyati sifatida ta’rifladi
178
.
Nima uchun taqiqlangan tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish
bilan shug‘ullanadigan mohir jinoyatchilar mustaqil yolg‘izlarning
tinch hayotiga olib bormay, balki uyushgan hamkorlikni yaratadilar?
Eng avvalo, uyushganlik jinoyatchilarga zarur bo‘ladi, bunda
ularning faoliyati mehnat taqsimotini talab qiladi.
Iqtisodiy nuqtai nazardan jinoiy faoliyat
ikki tarkibiy qismdan
shakllanadi:
1)
Do'stlaringiz bilan baham: