Mavzu: Bilimlar tizimi

---

Mavzu: Bilimlar tizimi. 
 
1. Kirish 
2. Nazariy qisim 
2.1 Bilimlar tizimini boshqarish, bilimlar bazasi. 
2.2 Sun'iy intellekt tizimlari va bilimlarni tasvirlash modellari. 
2.3 Ekspert tizimlardan foydalanish va ularni yaratish.
3. Xulosa 
4. Foydalanilgan adabiyotlar

---

Kirish 
Ma’lumotlar bazasi fani insonlarda axborot muhitida ma‟lum bir 
dunyoqarashni shakllantirishga hizmat qilishi bilan bir qatorda, uning axboriy 
madaniyatni egallashida asosiy rol o’ynaydi. Bugungi «Axborot» asrida 
yoshlarning kompyuter savodxonligini oshiribgina qolmay, balki ma’lumotlar 
bazalari bilan ishlash imkoniyatlarini oshiradi. 
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimining faoliyat yuritishi ma’lumotlar 
bazasini tashkil qilishni ikki jismoniy va mantiqiy darajalarda olib borishga 
asoslangan. Bu ikki daraja ma’lumotlarni tashkil qilishning ikkita jihatiga mos 
keladi: ma’lumotlarni shaxsiy kompyuter xotirasida saqlash nuqtai nazaridan 
jismoniyga va ma’lumotlarda amaliy dasturlardan foydalanish nuqtai nazaridan 
mantiqiy bo’linadi. Ma’lumotlar bazasi haqidagi eng umumiy tasavvur 
quyidagilardan iborat: ma’lumotlar bazasi - bu, shaxsiy kompyuterning tashki 
xotirasida saklanadigan ma’lumotlarning katta hajmining majmuasidir. Shunday 
qilib, ma’lumotlar bazasi - bu, shaxsiy kompyuter xotirasida saqlanadigan va 
muammo soha holatini aks ettiruvchi, maxsus tartibda tashkil qilingan va o’zaro 
bog’langan ma’lumotlarning majmuidir. Ma’lumotlar bazasi yana ayrim 
foydalanuvchilarning axborotli zaruriyatlarini ta’minlash uchun ham mo’ljallangan. 
Kompyuter axborot tizimlari o’rtasida eng katta taraqqiyot sun’iy 
intellektdan foydalanishga asoslangan ekspert tizimlarini ishlab chiqish sohasida
qayd etildi. Ekspert tizimi menejerga yoki mutaxassisga tizimlarda to’plangan 
bilishlarga doir har qanday muammo bo’yicha maslahat olish imkoniyatini beradi.
Misol. AQShning davlat agentligi shunday bir ekspert tizimini yaratgan. U ob-havo 
va g’allaga tegishli ma’lumotlarni tahlil qilib, fermerlarga irrigasiya, o’g’it solish 
va hosil olishning optimal vaqtini belgilaydi. Sun’iy intellekt deyilganda, odatda 
kompyuter tizimlarning shunday harakatlarni bajarish qobiliyati tushuniladiki, agar 
bu harakatlarni odam bajarganda uni intellektual deb atash mumkin bo’lardi.
Aksariyat hollarda bu yerda odamning fikrlashi bilan bog’liq, qobiliyatlar nazarda 
tutiladi.

---

Sun’iy intellekt sohasidagi ishlar ekspert tizimlari bilan chegaralanmaydi. 
Shuningdek, ular o’z ichiga odamning asab tizimi, uning eshitish, ko’rish, sezish, 
o’qish - o’rganish qobiliyatini modellashtiruvchi robotlar, tizimlar yaratishni ham 
oladi. Maxsus masalalarni yoki vazifalarni hal qilish maxsus bilimlarni talab etadi. 
Lekin har qanday kompaniya ham o’z shtatida uning ishi bilan bog’liq barcha 
muammolar bo’yicha ekspertlarni saqlay yoki hatto har safar bunday muammolar 
paydo bo’lganda ularni taklif qila olmaydi. Ekspert tizimlari texnologiyasidan 
foydalanishning bosh mohiyati ekspertdan uning bilimlarini olish va uni kompyuter 
xotirasiga kiritib, har safar zaruriyat tug’ilgan hollarda undan foydalanishdan 
iboratdir.