Samarqand iqtisodiyot va servis instituti raxmatulla xaitboyev ekologik turizm

Davlat tabiat buyurtmaxonasi (zakaznik)
– tabiat majmualarini 
yoki bitta va bir necha o‘simlik hamda hayvon turini yoki turlarini 
muhofaza qilish, qayta tiklash maqsadlarida davlat tomonidan 
qo‘riqlanadigan tabiiy hududlardir. Tabiat buyurtmaxonalari 
(rus tilidagi zakaznik atamasi ko‘proq ommaviylashgan) asosan 
ma’lum bir muddatlarda faoliyat ko‘rsatish uchun tashkil qilinadi. 
Yangi yerlarni madaniylashtirishda, sanoat miqyosidagi foydali 
qazilmalarning topilishi va tartibsiz, rejasiz antropogen bosimning 
kuchayishi natijasida o‘sha yerdagi tabiiy landshaftlar va undagi 
o‘simliklar hamda hayvonlarning qirilib ketishi yuzaga chiqadi. 
Bunday holatlarda davlat bu joylarni davlat tabiat buyurtmaxonasiga 
aylantiradi. Ba’zi hollarda tabiatdagi bitta noyob turning soni 
kamayib ketib butunlay yo‘qotilishi vaziyatlari kelib chiqqanda 
ham o‘sha tur nomi bilan tabiat davlat buyurtmaxonasi tashkil 
qilinadi. 
Tabiatning muzeylari va haykallari.
Tabiat muzeylari 1 dan 
to 10–15 gektar yerlarni, hatto 5–6 m
2
yerni ham egallashi 
mumkin. Lekin, bu yerda eng muhimi, tabiatdagi ana shu kichik 
joylar ham evolutsiyaning keng rivoji yoki atrof-muhitning rivoji 
haqida juda muhim ma’lumotlarni berishi mumkin. Shu bilan 
birga bu yerda harakatsiz, jonsiz geotizimlarni tabiat muzeylari 
bilan aralashtirmaslik lozim. Masalan, V.I.Vernadskiy so‘zi bilan 
aytganda biosferada sayyoramizning butun tirik organizmlari 
yashagani uchun tirik tabiat, litosfera, gidrosfera va atmosfera 
notirik tabiat.
Tabiat muzeylari o‘zining alohida diqqatga tortishi, estetik 
zavq berishi, lol qoldirishi bilan umumiy ko‘rinishdan ajralib 
turadi. Tabiat muzeylari dam olish, sayohatga chiqish yoki sport 
inshootlari, parklar qurishda ishlatilib kelinmoqda, ular ilmiy-
tadqiqot laboratoriyalari hamdir. Respublikamiz tog‘laridagi 
qadimiy rasmlarni bunga misol qilish mumkin. Bunday joylarni 
A.Gumbold «Tabiat esdaliklari, haykallari» deb ham atagan.