O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

Materializm
— olamning asosida materiya, ya’ni moddiy narsalar yotishini e’tirof 
etadigan, moddiylikni ustuvor deb biladigan ta’limot. 
Idealizm — 
olamning asosida ruh yoki g’oyalar yotadi, dunyo voqeligi va rivojida 
g’oyalarni ustuvor deb ta’lim beradigan falsafiy ta’limot. 
Antik falsafa
- qadimgi davrda eramizdan avvalgi VIII asrda Yunonistonda, 
eramizdan avvalgi II asrda Rim jamiyatlarida shakllanib, eramizning VI asriga qadar 
rivojlanib kelgan falsafiy ta’limotlar umumlashmasi. 
Vedalar 
- diniy mazmunga ega adabiyotlar. Ba’zi taxminlarga ko’ra, deyarli to’qqiz 
asr davomida Hindiston yarim orolida yashab kelgan qadimiy xalq va elatlar 
tomonidan yaratilgan. 
Upanishadalar 
– “sirli bilimlar” deb atalib, vedalarning falsafiy qismidir. U ma’lum 
bir kitob yoki falsafiy risolalar shaklida bo’lmay, balki turli mavzularda, turli 
davrlarda asosan noma’lum mualliflar tomonidan yaratilgan matnlar to’plami. Har bir 
matn u yoki bu muallifning falsafiy mushohadalarining qisqacha bayonidan iborat.
Eley maktabi 
- pifagorchilarning ittifoqi kabi Elladaning Eley shahrida yuzaga 
kelgan. Bu maktabning asosiy namoyondalari Ksenofan, Parmenid, Zenon va 
Melisslardir. Eley maktabi ta’limoti qadimgi Yunon falsafasining shakllanishida, 
uning kategoriyalari, jumladan, borliq kategoriyasining rivojida yangi qadam 
hisoblanadi. Ioniyaliklarda borliq jismiy, pifagorchilarniki esa matematik bo’lsa, Eley 
maktabida u falsafiydir. Eleyliklar birinchilar qatorida borliq va tafakkur o’rtasidagi 
munosabat masalasini qo’ydilar. Antik falsafa shakllanishining yakuni Eley maktabi 
bilan tugallanadi. 
“Veda” 
— “diniy kitoblar”, “astika” — “Veda”ning muqaddasligini tan oluvchi, 
“nastika” — uning muqaddasligini tan olmaydigan maktablar. 
“Dao”
— “tabiat qonuni”, “Si” — borliqning asosida yotgan besh unsur, “yan” — 
“yorug’lik kuchi”, “in” — “zulmat kuchi”, “metafizika” — qadimgi yunonistonliklar 
fikricha, “borliqning asosini o’rganadigan dastlabki falsafiy maktab”.