O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

III. Shartli – ayiruvchi – lemmatik (taxminlab) xulosa chiqarish
deb, 
asoslardan biri ikki yoki undan ortiq shartli hukmlardan, ikkinchisi esa ayiruvchi 
hukmdan iborat bо‘lgan sillogizmga aytiladi. Ayiruvchi asosdagi a’zolarning soniga 
kо‘ra, bunday xulosalar dilemma (ayiruvchi asos ikki a’zodan iborat bо‘lgan), 
trilemma (ayiruvchi asos uch a’zodan iborat bо‘lgan) va polilemma (ayiruvchi asos 
tо‘rt va undan ortiq a’zodan iborat bо‘lgan) deb ataladi. 
Dilemma 
oddiy yoki murakkab bо‘ladi. Oddiy dilemmaning shartli asosidagi 
hukmlar yo shartiga, yo natijasiga kо‘ra о‘xshash bо‘ladi. Murakkab dilemmaning 
shartli asosidagi hukmlar ham shartiga, ham natijasiga kо‘ra bir-biridan farq qiladi. 
Dilemmalar 
konstruktiv
(tuzuvchi) yoki 
destruktiv 
(buzuvchi) turlarga bо‘linadi. 
Demak, dilemmalar tо‘rt xil bо‘ladi: 1. Oddiy konstruktiv dilemma. 2. Oddiy 
destruktiv dilemma. 3. Murakkab konstruktiv dilemma. 4. Murakkab destruktiv 
dilemma. 
Oddiy konstruktiv Oddiy destruktiv
 dilemmaning formulasi: dilemmaning formulasi 
a → s, b → s a→b, a→c 
a v b 

b
v

c
s

a

---

292 
Masalan: 
Agar yoshlar ilm о‘rgansalar, hayotda о‘z о‘rinlarini topadilar. 
Agar yoshlar hunar о‘rgansalar, hayotda о‘z о‘rinlarini topadilar. 
Yoshlar yo ilm, yo hunar о‘rganadilar.
 
Demak, ular hayotda о‘z о‘rinlarini topadilar. 
Agar talaba chet tilini yaxshi bilsa, konkursda ishtirok etadi. 
Agar talaba chet tilini yaxshi bilsa, chet elga о‘qishga boradi. 
Talaba konkursda ishtirok etmadi yoki chet elga о‘qishga bormadi.
 
Demak, talaba chet tilini yaxshi bilmaydi. 
Murakkab konstruktiv Murakkab destruktiv