O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

Entimema (qisqartirilgan qat’iy sillogizm) 
Entimema deb, asoslaridan biri yoki xulosasi tushirib qoldirilgan sillogizmga 

---

284 
aytiladi. Entimema sо‘zi– aqlda, fikrda degan ma’noni anglatadi. Entimemada 
sillogizmning tushirib qoldirilgan qismi yodda saqlanadi. Zarur bо‘lganda uni topib, 
о‘rniga qо‘ygan holda entimemadan tо‘la sillogizmni tiklash mumkin. 
Entimemalar uch turli bо‘ladi: 
1. Katta asosi tushirib qoldirilgan. 
2. Kichik asosi tushirib qoldirilgan. 
3. Xulosasi tushirib qoldirilgan. 
Bizga quyidagi sillogizm berilgan bо‘lsin: 
Falsafa fakultetining hamma talabalari mantiq fanini о‘rganadi. 
Sobirov falsafa fakultetining talabasi.
 
Sobirov mantiq fanini о‘rganadi. 
Endi bu sillogizmni entimema kо‘rinishiga keltiramiz: 
1. Sobirov falsafa fakultetining talabasi bо‘lganligi uchun mantiq fanini 
о‘rganadi (katta asos tushirib qoldirildi). 
2. Falsafa fakultetining hamma talabalari mantiq fanini о‘rganadilar, shu 
jumladan Sobirov ham (kichik asos tushirib qoldirildi). 
3. Falsafa fakultetining hamma talabalari mantiq fanini о‘rganadilar, Sobirov esa 
shu fakultetning talabasidir (xulosa tushirib qoldirildi). 
Entimemalar bahs-munozara yuritish jarayoni va notiqlik san’atida keng 
qо‘llaniladi. 
Murakkab va murakkab qisqartirilgan sillogizmlar 
Bir-biri bilan о‘zaro bog‘langan, ikki yoki undan ortiq oddiy qat’iy 
sillogizmlardan tuzilgan xulosa chiqarish – polisillogizm, ya’ni murakkab sillogizm 
deb ataladi. Polisillogizmda dastlabki sillogizmning xulosasi keyingisining katta yoki 
kichik asosi bо‘ladi. Shunga kо‘ra, polisillogizmning progressiv va regressiv turlari 
farqlanadi. 
Progressiv polisillogizmda
dastlabki sillogizmning xulosasi keyingisining katta 
asosi о‘rnida keladi. Masalan: 
Insonni kamolotga yetishtiruvchi narsalar foydalidir. 
Ilmni egallash – insonni kamolotga yetishtiradi. 

---

285 
Ilmni egallash foydalidir. 
Hunar о‘rganish – ilmni egallash demakdir. 
Demak, hunar о‘rganish foydalidir.