Иктисодиёт ишлаб чикаришни ташкил этиш

Бюджет корхоналари
- бу гуруҳга ва ҳукукий, на хўжалик мустакиллигига эга 
бўлмаган корхоналар киради. Ўзларининг ҳолати бўйича улар давлатнинг маъмурий 
бошқариш системасига киради ва бинобарин вазирлик, маҳкама ѐки маҳаллий 
бошқариш органлари бўйсунади. Барча даромад ва харажатлар давлат бюджети 
томонидан олиб борилади. Корхона раҳбари тегишли давлат хизматчиси ҳисобланади. 
Бундай корхоналарга – ўкув муассасалари, соғликни саклаш, маданият, ижтимоий 
таъминот ва бошқа шу каби корхоналар мисол бўла олади.
Давлат корхоналари
- мулк давлатники бўлган ва ишлаб чикарилган 
маҳсулотлари қатъий давлат белгиланган баҳоларда сотадиган, давлат томонидан пул 
билан таъминлаб туриладиган корхоналар киради. 
Аралаш компаниялар
- улар акционерлик жамиятлари ва мажбуриятлари 
чекланган ширкатлар шаклида ташкил килиниб, акциялари давлатга ва хусусий 
омонатчиларга таалукли бўлади. Аралаш компаниялар тегишли қонунлар ва ўз 
уставлари доирасида фаолият кўрсатадилар. Аралаш компанияларнинг хўжалик 
фаолияти соҳибкорлик ва тижорат асосида амалга оширилади. Аралаш 
компанияларнинг давлат корхоналаридан устунлиги шундаки, улар кўпроқ хўжалик 
мустақиллигига эга.
Мулкчилик шаклидан қатъий назар корхоналар хўжалик бошқаришда мамлакат 
иқтисодида асосий рол ўйнайди. Корхоналар қуйидаги макроиқтисодий кўринишлар 
учун асос ҳисобаланади. 

ялпи миллий маҳсулот, ички миллий маҳсулот ва миллий даромадни ошириш;

мамлакат иқтисодида мулкчилик шаклининг қандай бўлишидан қатъий назар 
давлатни ролини ошириб, унинг ўз функцияларини бажаришга шароит яратиш. Бу 
давлат бюджетининг асосий қисми корхоналардан солиқлар ва тўловлар асосида 
шаклланишига ѐрдам беради. 

оддий ва кенгайтирилган қайта ишлаш корхоналари билан таъминлаш; 

корхоналарни давлат орқали ҳимоя қилиш;

ИТТ ни тезлатиш ва миллий илмни ривожлаништириш;

---

12 

фан, маданият ва медицинани ривожлантириш;

иш билан бандлик муаммосини ечиш;

бир қатор ижтимоий муаммолар ечимини топиш;
Юқоридаги бажариш учун корхоналар фақат самарали фаолият олиб борса, 
амалга ошириш мумкин. Юқоридаги муаммоларни ривожланган бозорда ҳал қилиш 
мумкин. Чунки ривожланган бозор мулкчиликнинг турли хил шаклларида фаолият 
олиб борадиган корхоналарга, соғлом рақобатга, эркин нархлаштиришга, ривожланган 
бозор инфраструктурасига бой. Режали иқтисодда корхоналарнинг асосий мақсади 
йиллик режада кўрсатиш ассортимент ва номенклатурада маҳсулот ишлаб чиқариш 
яъни