O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

III bob. Pedagogik tajriba – sinov ishlarini tashkil etish va uning
natijalari tahlili 
1. Pedagogik tajriba – sinov ishlarining mazmuni va o„tkazish 
metodikasi 
Tajriba-sinovlar tabiiy sharoitlarda, rejali mashg‗ulotlar davomida o‗tkazildi 
va mehnat ta‘limi fanining ―Texnologiya va dizayn‖ hamda ―Qishloq xo‗jalik 
asoslari‖ yo‗nalishlari va bo‗limlaridagi mavzular asosida o‗quvchilar tomonidan
o‗zlashtirish darajasi yuqori bo‗lmagan mavzularini o‗z ichiga oldi. Tajriba-
sinovlar uch bosqichda o‗tkazildi. 
Birinchi bosqichda
tajriba-sinovni tashkil qilish va o‗tkazish metodikasi 
ishlab 
chiqildi, 
ikkinchi 
bosqichda
ta‘limning 
mehnat 
ta‘limi 
optimallashtirilganlashtirilgan mazmunini tanlash asosda ishlab chiqilgan o‗quv 
fan dasturi va taqvim mavzuli reja yordamida ta‘lim samaradorligini oshirish 
imkoniyatlari 
aniqlandi, 
uchinchi 
bosqichda
esa 
mehnat 
ta‘limi 
optimallashtirilganlashtirilgan mazmunini tanlash asosda ishlab chiqilgan o‗quv 
fan dasturi va taqvim mavzuli rejasining ta‘limning yangi shakllariga tadbiq 
qilinganda ularning pedagogik imkoniyatlari aniqlandi.
Nazariy va amaliy mashg‗ulotlar, bitta o‗quv sinfiga mo‗ljallangan bir xil 
o‗quv kabinetlarida, tajriba-sinov sinflarda noan‘anaviy ta‘lim metodlari 
yordamida, nazorat sinflarda esa an‘anaviy usulda o‗tkazildi.
Nazorat va tajriba-sinov sinflarni saralash quyidagi ko‗rsatkichlarni hisobga 
olgan holda o‗tkazildi:
- mehnat ta‘limi optimallashtirilganlashtirilgan mazmunini tanlash asosda 
ishlab chiqilgan o‗quv fan dasturi va taqvim mavzuli rejasi bo‗yicha o‗zlashtirish 
darajasi;
- tajriba-sinov o‗tkazilgan vaqtgacha ushbu fan o‗quv fan dasturi va taqvim 
mavzuli rejasi bo‗yicha o‗zlashtirish darajasi;
- yuqoridagi ko‗rsatkichlar bo‗yicha o‗zlashtirishning o‗rtacha darajasi va 
o‗quv guruxlaridagi o‗quvchilarni bilim darajasi bo‗yicha yuqori, o‗rta va past 
o‗zlashtiruvchi o‗quvchilarga ajratish (foizlarda).

---

63 
O‗zlashtirish darajasining mezoni sifatida o‗rtacha ballar olindi:
- birinchi xolda – o‗zlashtirish natijalari bo‗yicha;
- ikkinchi xolda - joriy, oralik va rejali amaliy nazorat ishlari natijalari 
bo‗yicha. 
O‗quvchilarni o‗zlashtirish darajasi bo‗yicha taqsimlash (bo‗lish) avvalgi 
barcha o‗quv yillari uchun mehnat ta‘limi fanining o‗zlashtirish natijalari asosida, 
yetakchi o‗qituvchilar va o‗quv guruxlari murabbiylarining fikrlarini xisobga olgan 
xolda amalga oshirildi. Bilag‗on (Yuqori bilimli) o‗quvchilarga, nazorat ishlar 
bo‗yicha o‗zlashtirishi o‗rtacha va undan yuqori ballga ega hamda biror marta 71% 
dan kam o‗zlashtirmagan o‗quvchilarni; o‗rta o‗quvchilarga, o‗zlashtirishi o‗rtacha 
66-70% bo‗lgan o‗quvchilarni; past o‗zlashtiruvchi o‗quvchilarga esa, 
o‗zlashtirishi o‗rtacha 66% dan kam bo‗lgan o‗quvchilarni kiritdik. Pedagogik 
tajriba-sinovlarning ikkinchi bosqichida nazorat va tajriba-sinov sinflarni 
saralalash natijalari 3.- jadvalda keltirilgan. 
Nazorat va tajriba-sinov guruxlarining boshlangg‗ich xarakteristikalari 
3.1-jadval. 
№
№ 
Sinflarning 
xarakteristikalari 
Sinflarning 
turi 
O‗rtacha ballar 
% 
Yaxlit-
langan 
o‗rtacha 
ball 
Guruxda 
uzlashtirish 
taqsimoti 
Bilim 
bo‗yicha 
Ko‗nikma 
bo‗yicha 
1 
Past 
o‗zlashtirgan 
o‗quvchilar 
Nazorat 
62,78 
63,64 
63,21 
Yuqori-22 
O‗rta-54 
Past-24 
2 
Past 
O‗zlashtirgan 
O‗quvchilar 
Tajriba-
sinov 
60,89 
64,08 
62,5 
Yuqori-21 
O‗rta-58 
Past-21 
3 
Yuqori 
Nazorat 
73,16 
70,65 
71,9 
Yuqori-40 

---

64 
O‗zlashtirgan 
O‗quvchilar 
O‗rta-50 
Past-10 
4 Yuqori 
O‗zlashtirgan 
O‗quvchilar 
Tajriba-
sinov 
74,2 
68,52 
71,36 
Yuqori 47 
O‗rta-43 
Past-10 
Mashg‗ulotlarni o‗tkazish metodikasi sohasida har bir mashg‗ulotning 
algoritmi ishlab chiqildi va ularning batafsil mazmundorlik xarakteristikalari tuzib 
chiqildi. Mehnat ta‘limi optimallashtirilganlashtirilgan mazmunini tanlash asosda 
ishlab chiqilgan o‗quv fan dasturi va taqvim mavzuli reja bilan va ularsiz ayni 
o‗xshash mehnat ta‘limi o‗quv fan dasturi va taqvim mavzuli reja bo‗yicha 
mashg‗ulotlarni o‗tkazish amaliy jihatdan bir-biriga mos emasligi tufayli tajriba-
sinov sinflaridagi mashg‗ulotlarning algoritmi asos sifatida qabul qilindi. Chunki
mehnat ta‘limi optimallashtirilganlashtirilgan mazmunini tanlash asosda ishlab 
chiqilgan o‗quv fan dasturi va taqvim mavzuli reja o‗qitishning barcha didaktik va 
metodik jihatlari qat‘iy asosda belgilab olindi. 
Tadqiqotning maqsadlari va vazifalariga mos holda pedagogik tajriba-sinov 
davomida mehnat ta‘limi optimallashtirilganlashtirilgan mazmunini tanlash asosda 
ishlab chiqilgan o‗quv fan dasturi va taqvim mavzuli reja, o‗quv axborotini 
dastlabki qabul qilish sifatiga ta‘siri; o‗quv axborotini o‗zlashtirish darajasi va 
bilimlar, malaka hamda ko‗nikmalarning nechog‗lik mustahkamligi tekshirildi. 
Ta‘lim natijalarini qayd etish maqsadida uchta nazorat testi ishlab chiqildi.