M u ndarij a

1.5. Don saqlanadigan omborxonalar ta`rifi. 
Saqlash tartibini ta`minlash uchun salbiy ta`sir kursatadigan atrof muxitdan 
don uyumlarini ximoya kilish, don mikdori va sifatini asossiz yukolishiga yul 
kuymaslik hamma don tuplamlarining va ayniksa urug`liklarni saqlashni maxsus 
omborxonalarda tashkil etish lozim. Don va urug`lik saqlan adigan omborxonalar 
don uyumlarining fizik va fiziologik xususiyatlarini inobatga olib kuriladn. 
Bundan tashtsari, omborxonalarga kuplab talablar quyiladi. Jumladan, texnik, 
texnologik, foydalanish buyicha va iktisodiy talablar. SHunga kura omborxonalar 
yogoch, tosh, pint, temir-beton, temir va boshka xar xil kurilish materiallaridan 
foydalanib barpo kilinadi. Bo’lardan foydalanish don omborxonalarini kaysi 
maksadlarga belgilanganligiga, maxalliy sharoitga, donlarni saqlash muddatiga 
karab xam iktisodiy imkoniyati e`tiborga olinib amalga oshiriladi. 
Tosh, 
gisht 
va 
temir-betonlardan 
foydalanib 
kurilgan 
don 
omborxonalarining issiklik utkazuvchanligini xisobga olib, don uyumlarida sodir 
bo’ladigan keskin uzgarishlardan kutilish mumkin. Don omborxonalari etarli 
darajada pishik. va mustaxkam bo’lishi, polga (taxtaga) tukilgan, devorlarga 
tirband don uyumi bosimi xamda shamol bosimiga va xokazolarga bardosh bera 
olishi kerak. Xar taraflama tugri bajarilib barpo kilingan don omborxonalaridan 
me`yorida foydalanilganda zax bo’lmaydi, shu boisdan bug`doy omborxonalarida 
xavoning namligini deyarli yil davomida mu`tadil 60—75 foiz darajasida bemalol 
ushlab turish mumkin. Bu esa hamma ekim turining bir xildagi namligini 13—15 
foiziga tugri keladi. 
Don omborxonalari xodimlari saqlan ilayotgan don uyumlarini xar xil 
kemiruvchilar, kushlar zararkunanda xasharotlar xamda kanalardan yaxshi 
ximoyalanishini 
ta`minlashi 
kerak. 
Omborxonalar 
don 
uyumlarini 
zararsizlantnrish va changlardan tozalash uchun kulan bo’lishi, mexnat sarfini 
kamaytirish maksadida mexanizatsiyalashtirish ishlarini olib borish katta 
axamiyat kasb etmokda. Kishlok xujaligida don ishlab chikarish tulik 

---

mexanizatsiyalashtirilgan bo’lsada, ayrim jamoa va fermer xujaliklarida donlarga 
ishlov berishda texnikaga etarli e`tibor berishmayapti. Don erga tukilgan xolda va 
taralarga solib saqlan adi. Erga tukib saqlash asosiy usul bo’lib kengrok tarkalgan. 
Don uyumlarini yaxshi tukiluvchanlik xususiyati ularni xar xil xajmdagi va 
shakldagi ulkan yashiklarni tuldirishni osonlashtirishga imkon beradi. Don 
uyumlarn erga tukib saqlan ganda, ularni bir joydan ikkinchi joyga kuchirib 
joylashtirish ishlarini tulik, mexanizatsiyalashtirish mumkin. 
Bundan tashkari kupchilik omborxonalarning satxi va xajmidan (sigimidan) 
samarali foydalaniladi. Bu ishlar arzonga tushadi va idish — tara olishga ortikcha 
xarajat talab etilmaydi. Birok bir kism urug`larni taralarda caklashga tugri keladi. 
Masalan, elita urug`larni, ilmiy-tekshirish tashkilotlaridan olingan birinchi 
renroduktsiyali urug`lar, makkajuxori urug`lari zavodlarda ishlov berilgandan 
sung, texnik va moyli usimliklarning mayda tukiluvchi urug`lari xamda ut, efir 
chikaruvchi ekinlar urug`lari va poliz-sabzavot urug`lari koplarda saqlan adi. 
Koplar pishik, dagal gazlamalardan, ichiga gazlama tukilgan kogoz koplardan 
xamda kraft-koplardan va boshka turlardan iboratdir.