V-mavzu. Xodimlarni rag‘batlantirish va motivatsiyalash usullari

Ishchi kuchi keksayishi. 
“Demografik portlash farzandlari” - 1946-1964 yillarda tug‘ilgan kishilar 
shunchalik ko‘pki, bu ko‘p statistik qonuniyatlarni izdan chiqarmoqda. Ular mehnat 
bozoriga ilk qadam qo‘yganlarida AQShda ishlayotganlarning o‘rtacha yoshi keskin 
pasaydi. Hozir, ular o‘z kareralarining o‘rtasiga yaqinlashib qolgan vaqtda bu 
ko‘rsatkich yana ko‘tarilmoqda. Mehnat resurslarining bunday “keksayishi” va ish 
xodimlar soni qisqarishi bu avlod vakillarining kech turmush qurishga, umuman 
qurmaslikka, kam farzand (o‘z ota-onalariga nisbatan taxminan 2 barobar kam) 
ko‘rishga intilishi bilan izohlanadi.
Ishchi kuchi tarkibi butun dunyoda o‘zgarmoqda. Masalan, Meksikada 1950 
yilda 15-64 yoshdagi ishlovchi ayollar 8%ni tashkil etar edi, 2000 yilda esa 17%, 
hozir - 32% ga yetgan.
Bugungi avlodni 30-40 yoshga to‘lgan vakillarining ishga nisbatan bo‘lgan 
talablari yaxshi ish haqi, va o‘z ishidan qoniqish hissiyotlaridan ancha yuqori. Ko‘p 
oilalarda er ham, xotin ham oilaviy hayotni va xizmat faoliyatini teng olib borish 
niyatida ishlab yuribdilar. Ishga oluvchi korxona ularga xizmatdagi "o‘sishini" 
ta’minlaydigan qulay ish grafigini tuzib berishlarini xoxlaydilar, negaki, bu hol 
ularga xizmat bilan oila orasidagi vaqtni taqsimlashga yordam beradi. Biroq, bunday 
odamlar 50 yoshga to‘lganda xizmat faoliyati va unga bog‘liq holatlarga o‘zgacha 
nazar bilan qaraydilar. Ular o‘zlariga nisbatan ko‘proq e’tiborga ega bo‘lishni 
xohlaydilar. Jumladan, firma daromadida ishtirok etish talablari va bo‘lajak nafaqa 
ta’minotini kengaytiruvchi boshqa talablarni qo‘ya boshlaydilar. 
Ishchi kuchi tarkibida ayollar. 
Ishlayotgan ayollar soni ortishining natijalari bundan ham qiziq. Ham er, ham 
xotin ishlaydigan oilalarning ortib borishi tufayli, ishchi-xodimni mamlakatning 
biron-bir viloyatiga ko‘chirib o‘tkazish mushqul bo‘lib qoldi. Shuningdek, rahbarlar 
ikkala jins sohiblari bo‘lgan xodimlarining o‘z oila manfaatlaridan voz kechib, 
rejadan ortiq ish bajarishlariga ham ishona olmaydilar. Farzandlarni parvarish qilish 
muammosi eng og‘ir muammolardan biri bo‘lib qoldi. 1988 yilda ayollar ishchi 

---

kuchi umumiy sonining yarmini tashkil etgan. 1995 yilga kelib esa, ayollar Qo‘shma 
Shtatlardagi ishchi kuchining 63 foizini tashkil etdi. Xodimlarni ishga qabul qilish 
vaqtida, uning oilasidagi barcha a’zolarning shart-sharoitlarini hisobga olish zarur. 
Xodimning ma’lum bir oilaviy sharoitlarini bilgan firma rahbarlari unga yordam 
sifatida farzandlarini parvarish qilishda, bolalar nafaqasini olishda, ish kunini qulay 
tashkil etishda, qo‘shimcha to‘lovlar dasturi va (uyda ish qilib, ofis bilan kompyuter 
orqali bog‘lanuvchilar uchun) telekommunikatsiya bilan ta’minlashda ko‘mak 
beradilar.