V-mavzu. Xodimlarni rag‘batlantirish va motivatsiyalash usullari

Qobiliyat.
Ko‘rilayotgan shaxs muayyan ishni yaxshi bajarishga qodirmi? 
O‘ziga qat’iy ishonch
. Shu ishni yaxshi bajara olishiga ishonadimi? 
Murakkablik
. Uni yaxshi bajarish uchun ko‘p kuch sarflashga to‘g‘ri 
keladimi? 
Mezonlar
. Yaxshi va yomon ish o‘rtasidagi farqni tushunadimi? 
Muvofiqlik.
Barcha yaxshi ish uchun bir xil istagan mukofotini va yomon ish 
uchun bir xil kamroq mukofotni oladi deb hisoblaydimi? 
Kompensatsiya.
Mukofot yaxshi ish natijalariga mos keladimi? 
Xarajatlar.
Shaxs uchun yaxshi ish qancha turadi: nimadan voz kechish 
“arzonroq”?- kuch-quvvatdanmi yoki mukofotdanmi? 
O‘zaro ta’sir
. Menejer o‘z xodimlari bilan muloqotga kirishadimi? (bu butun 
jarayonning asosiy tarkibiy qismi). 
Uolter nazariyasiga yuzlangan menejerlar xodimlarga o‘z ijodiy qobiliyatlarni 
namoyon qilish, o‘ziga ishonish va yuqori darajadagi ehtiyojlarni qondirishga 
imkoniyat berish orqali ularni rag‘batlantirish mumkin deb hisoblaydilar. 
5.3. MOTIVATSIYa BORASIDAGI ZAMONAVIY MUAMMOLAR. 
Xodimlarda zaruriy rag‘batlarni hosil qilishga erishuvchi menejerlar bir qator 
qiyinchilikka duch keladi. Bu qiyinchiliklar ishchi kuchi tarkibi, iqtisodiyotdagi, 
tashkilotlardagi madaniy munosabatlarning o‘zgarishidan kelib chiqadi.
Ishchi kuchi tarkibidagi o‘zgarishlar.
Shimoliy Amerika ishchi kuchi tarkibi jiddiy o‘zgarishlarni boshdan 
kechirmoqda. Bu o‘zgarishlar kelgusi o‘n yillikda menejerlar ish usullarida 
xodimlarni mahsuldor va ishtiyoq bilan ishlashga qaratilgan yangi o‘zgarishlarni 

---

talab qiladi. Ishchi kuchi tarkibiga ta’sir qiluvchi eng asosiy tendensiyalarning 
ba’zilari:
- Yaqin 10 yil davomida aholi va mehnat resurslari soni juda sekin sur’atlar 
bilan o‘sadi. Taxminan yiliga 1% o‘sadi.
- Mehnat bozoriga chiquvchi yosh xodimlar soni qisqaradi. 1985 yilda 16-24 
yoshdagi bandlar ulushi ishchi kuchi umumiy sonida 20%ni tashkil etgan bo‘lsa, 
2000 yilda bu ko‘rsatkich 16%ni tashkil etadi.
- Bandlikning o‘rtacha yoshi 35 dan 39 gacha ko‘tariladi.
- Mehnat bozorida ayollar ko‘payadi. 2000 yilda 25-44 yoshdagi ayollarning 
80 foizi ishlaydi.
- I-Jahon urushi davridan beri aholi va mehnat resurslari qo‘shimcha 
o‘sishining maksimal ulushini immigrantlar: o‘sha davrdagi 4 mln. dan hozirgi 
kunga kelib 7 mln. kishini tashkil etadi.
Uchta eng asosiy tendensiya: ishchi kuchining keksayishi, ayollar ulushining 
o‘sishi va madaniy farqlanishning kuchayishi.