Барча ҳуқуқлар ҳимояланган. Ушбу китобнинг ҳеч бир қисмидан муаллиф

132 / АЙБДОР — АЛЛАМЖОНОВ

---

133 / АЙБДОР — АЛЛАМЖОНОВ

---

134 / АЙБДОР — АЛЛАМЖОНОВ

---

135 / АЙБДОР — АЛЛАМЖОНОВ

---

 Ҳамма нарса шаффоф ва очиқ бўлиши керак, бизга 
ОАВ ва ижтимоий тармоқлар тизимини яхши ту-
шунадиган малакали судьялар зарур. Шунда журна-
листлар ҳам қонунни камроқ бузади, текширилма- 
ган маълумотни чиқаришдан олдин яхшилаб ўйлаб 
кўради.
Муаммонинг долзарблигини тушунган ҳолда,
АОКАда биринчи марта судьялар билан йиғилиш
ўтказдик. Кўп масалаларни муҳокама қилдик. Олий 
суд раиси ҳам судьялар бугунги воқеликни тўғри ту-
шунишидан манфаатдор эди. Лекин қонунлар ҳам 
шунга мувофиқ янгиланиши, улардаги тушунча ва 
терминлар батафсил изоҳланган бўлиши керак. 
Айни пайтда, блогер ва журналистга нисбатан қи-
линган ҳар бир хатти-ҳаракатни жаҳон ҳамжамия-
ти жуда синчковлик билан кузатиб боришини эсдан 
чиқармаслик керак. Журналистга алоқадор ҳар қан-
дай вазиятни биринчи навбатда сўз эркинлигига 
боғлашади. Нафосат Оллошукурова воқеасида худди 
шундай ҳолат бўлди.
2019 йилнинг сентябрида Шабнам тахаллуси ости-
да ёзадиган блогер Нафосат Оллошукурова майда 
безориликда ва рухсат этилмаган кўча юришларини 
уюштирганликда айбланиб, қамоққа олинди. Кейин-
роқ ўз жонига қасд қилишга мойил, деган гумон билан 
руҳий касалликлар клиникасига жойлаштирилди.
136 / АЙБДОР — АЛЛАМЖОНОВ

---

Ҳа, қонунчилигимизда совет давридан қолган, ўз жо-
нига қасд қилишга мойил одамни мажбурий давола-
тиш билан боғлиқ модда ҳалиям бор экан. Мен бунинг 
яхши-ёмонлигини баҳоламай қўя қолай, буни мута-
хассислар ҳал қилиши керак. Баъзан бу модда ўсмир-
ларнинг, кексаларнинг ҳаётини сақлаб қолади. 
Ўшанда хоразмлик амалдорларни «жазоловчи пси-
хиатрия» усулларини қўллаганликда айблашди. Рост-
дан ҳам, яқин ўтмишимизда ҳукуматга маъқул келмай 
қолган одамни бемалол жиннихонага тиқиб қўйиш 
мумкин эди, асосан диссидентларни шундай қили-
шарди. Лекин Нафосатнинг вазияти бошқача эди.
Воқеа бундай бўлган: журналист Маҳмуд Ражабов 
тақиқланган адабиётлар контрабандасида айбланди, 
иши судга оширилди. У шов-шув кўтариб, ҳуқуқни 
ҳимоя қилувчи халқаро ташкилотларнинг эътибори-
ни тортиш билан вазиятдан чиқмоқчи бўлган. Шунда 
Нафосат иккаласи Хоразмдан Тошкентга «юриш» 
қилиш режасини тузган ва ИИВ вазири қабулига 
пиёда йўлга тушишган.
Бу аҳволда улар узоққа бормаслиги аниқ эди. Оёғи-
га шиппак, эгнига футболка кийган бир неча киши-
лик гуруҳнинг мақсади фақат ўзига эътибор қаратиш 
бўлган. Йўл ҳаракатига халақит бермай кетишаётган-
да, биров тўхтатмаган. Ҳуқуқни ҳимоя қилиш идора-
лари томонидан ҳам уларга нисбатан ҳеч қандай ҳа-
137 / АЙБДОР — АЛЛАМЖОНОВ

---

ракат бўлмаётганини кўриб, йўлни бутунлай энлаб, 
машиналар ўтишига халақит беришган. Вазиятни На-
фосатнинг ўзи видеога олган.
Шунда вилоят ИИБ бошлиғи келиб, норозилик 
билдираётганларни юришдан қайтаришга кўндир-
моқчи бўлган. Лекин уларга айнан шов-шув керак эди. 
Натижада уларни маъмурий қамоққа олишган. На-
фосат билан Маҳмудга қўшилиб кетаётганлар қўйиб 
юборилган, бу иккови эса майда безорилик ва хизмат 
бурчини бажараётган ҳуқуқ идоралари вакилларига 
қаршилик кўрсатгани учун бўлинмага олиб кетилган.
Маҳмуд Ражабов ўн кунлик маъмурий қамоқ муд-
датини тинчгина ўтаб, озодликка чиқди. Нафосат эса 
камерада жазавага тушиб, ўзини ўлдириш билан таҳ-
дид қилган. Шунга ўхшаш ҳолатни олдин ҳам Тош-
кентда, Фейсбукдаги жонли эфирда шиша бўлаги 
билан томирини кесишга уриниб намойиш қилган.
Вилоят ИИБ ходимлари уни қамоқхонада ушлаб 
туриш хавфли деб ҳисоблаб, санитарларни чақирти-
ришади. Нафосат ана шундай қилиб психиатрия кли-
никасига тушиб қолган.
Ҳозир бу ҳақда ёзиш осон, лекин у пайтда вазиятни 
тушунтириш жуда қийин эди. Нафосат ростдан ҳам 
даволаниши керакми, йўқми ёки блогернинг овозини 
138 / АЙБДОР — АЛЛАМЖОНОВ

---

ўчириш учун атайин уюштирилганмикин бу, уни ақл-
дан озганга чиқаришяптимикин, деб анча суриштир-
дим.
Ҳуқуқни ҳимоя қилувчи ташкилотлар бизни сиқув-
га ола бошлади. Улар учун блогер билан учрашув таш-
кил қилинди. Комиссия таркибига мутахассислар ки- 
ритилди. Улар докторларнинг хатти-ҳаракатида жи-
ноят аломатларини топмадилар. Мана ўша вақтда-
ги материаллардан парча: «Тиббиёт ходимлари томо-
нидан Нафосат Оллошукурованинг касаллик тарихи 
ўрганилиши натижасида «қўйилган диагноз касал- 
ликларнинг халқаро классификацияси КХК-10 мезон-
ларига тўғри келиши ва даволаш клиник симптомати-
кага мувофиқ тайинланганлиги» аниқланди». 
Нафосат клиникадан чиқиб, қилган ишидан аф-
сусда эканини камерага қараб гапирганида ҳаммаси
ўз ўрнига тушди. Икки фарзанднинг онаси бўлган 
бу аёл инглиз тили ўқитувчиси бўлишидан ташқари, 
ҳуқуқ ҳимоячиси сифатида грантлар бўйича ишлар 
экан. У ҳар бир қадамини олдиндан ўйлаб қўйга-
ни аниқ. Кўпчилик ҳамкасблардан фарқли ўлароқ, 
мен уни ақлдан озган деб ҳисобламайман. Ўшанда-
ёқ унинг нияти «тазйиққа учраб», чет элдан сиёсий
бошпана сўраш бўлса керак, деган фикр хаёлимдан 
ўтганди. Шундай бўлди ҳам. Нафосат «сиёсий сабаб- 
лар туфайли» мамлакатдан чиқиб кетди. 
139 / АЙБДОР — АЛЛАМЖОНОВ

---

 Афсуски, ҳалол, виждонли журналистларга росма-
на босим ўтказиш ҳолатлари ҳам кўп учрарди. Айниқ-
са, вилоятларда аҳвол чатоқ эди. «Бу сизга Тошкент 
эмас, — дейишарди вилоятлик журналистлар, — бу 
ердаги амалдорлар ҳеч кимдан ва ҳеч нимадан қўрқ-
майди». Журналистларга таҳдид қилиб, калтаклашар, 
судга беришар, судлар ниҳоятда қисқа муддатда ишни 
кўриб, ноҳақ ҳукм чиқарар эди. Шўрлик журналист-
ларнинг бўйнига ақлга сиғмайдиган даражада катта 
жарималар илиб қўйиларди. Ҳар сафар шунақа вази-
ят бўлиб қолганда, кечаси билан ухламай чиқардик. 
Мансабдорлар журналистлар билан апоқ-чапоқ 
бўлиб кетмаса ҳам, ҳеч бўлмаса уларни ҳурмат қилиши 
керак. Аммо амал курсисида ўтирганларга шу оддий 
ҳақиқатнинг етиб бориши жуда қийин эди. Қаламкаш 
ватанпарвар бўлади, у ҳеч қачон ёзишдан тўхтамай-
ди. Жадидларни эсланг, бошига қилич келиб турган
пайтда ҳам ёзаверган. Тарих эса ҳамма нарсани жой- 
жойига қўяди. 
Ёзадиган одамни ҳеч қандай тўсиқ тўхтатиб қолол-
майди. Исмини яшириб, ҳар хил тахаллуслар остида 
аккаунт, Telegram-каналлар очиб, барибир фикрини 
оммага тарқатади. Буни интернет деб қўйибди. Газе-
тага ўхшаб ҳар битта саҳифани юқоридан тасдиқла-
тиш йўқ, бу ерда ҳамма ўзига ўзи медиамагнат. Хўп, 
оқибатда нимага эришамиз? Ёзадиганларни тутиб 
ҳам, жазолаб ҳам бўлмайди. Жавобгарлик бўлмаган-
140 / АЙБДОР — АЛЛАМЖОНОВ

---

дан кейин ўч олиш, фитна чиқаришлар кўпайиб кети-
ши мумкин.
Ҳақиқий журналист ёки блогер аноним ниқоб ости-
да яширинишни хоҳламайди. Ҳамма ҳам ўзининг но-
мини оммалаштиришга, имижини кўтаришга инти-
лади. Одамларга обрўларини оширишга имкон бериб, 
улар билан хотиржам ҳамкорлик қилиш керак. Жур-
налист хатога йўл қўйса, далил-фактлар келтириб, 
адашганини исботлаш, ёзганларини изоҳлаб, иккин-
чи томон фикрини бериш лозим. Лекин бунинг учун 
одамнинг ўзи ҳалол, ростгўй бўлиши керак. Шунда-
гина натижа чиқади. Бизда эса ўғрилик қилаётган, қо-
нунни бузаётган, пора олаётганлар қолиб, шу муаммо-
ларни овоза қилган, ёритган, муҳокама қилган ОАВ 
айбдор бўлиб қоларди.
Табиийки, амалдорлар айнан мени энг катта айб-
дорга чиқариб қўйишди. «Бу маҳмадона ўзини пиар 
қиляпти», дейишди. Кимлар учундир журналист ва 
блогерларга ўзини яхши кўрсатиб, уларни яширинча 
бошқарадиган, душманларидан ўч олиш учун фойда-
ланадиган популист ҳам бўлдим. Феъл-атвори бутун-
лай бошқа-бошқа бу одамларни бўйсундиришнинг 
умуман иложи йўқлигини эса ҳеч ким тушунмасди. 
У-бу илтимос қилсангиз, бажаришади деб юз фоиз 
ишонч билан айтолмайсиз. Бирор тадбир ёки воқеа-
ни ёритиб бер десангиз, агар ўзларига қизиқ бўлмаса, 
умуман жавоб бермай қўя қолишади. Қайсидир муам-
141 / АЙБДОР — АЛЛАМЖОНОВ

---