O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti

 

 

                                                           

74

 Додобоев Ю, М. Обидов. Китай: экономика, политика, культура. Т.2016 стр…427 

 

75 

 

XULOSA 

Xitoy va O‗zbekiston o‗rtasidagi hamkorlik aloqalari qadimiy tarixga ega. 

Xitoydan  boshlangan  Buyuk  Ipak  Yo‗li  O‗zbekiston  Respublikasi  orqali 

Yevropa mamlakatlariga o‗tgan. 

Xitoy  O‗zbekiston  mustaqilligini  birinchilardan  bo‗lib  tan  oldi  va 

diplomatik munosabatlar o‗rnatdi. 

O‗zbekistonning  Birinchi  Prezidenti  mustaqillik  yillarida  Xitoyga  bir 

necha  marta  rasmiy  davlat  tashrifi  bilan  borgan.  XXRning  Raislari  ham 

O‗zbekistonga  ko‗plab  rasmiy  tashrif  bilan  kelganlar.  Ikki  davlat  rahbarlari 

o‗rtasidagi  oliy  darajadagi  uchrashuvlar  natijasida  savdo-iqtisodiy,  ilmiy-

texnikaviy,  fan,  ta‘lim,  madaniyat,  terrorizmga  ekstremizmga,  norkobiznesga 

qarshi kurash sohalarida hamkorlik rivojlana boshlandi. 

Ayniqsa  savdo-iqtisodiy  sohadagi  aloqalar  yana  rivojlanmoqda.  Qo‗shma 

korxonalar  soni  o‗smoqda.  Kichik  va  o‗rta  biznesni  rivojlantirish  bo‗yicha 

hamkorlik yuksalmoqda. 

Ikki  xalq  o‗rtasida  qadimdan  madaniy  aloqalar  bo‗lgan.  Mustaqillik 

yillarida  bu  aloqalar  rivoj  topib,  ikki  mamlakat  taraqqiyotiga  ijobiy  ta‘sir 

qilmoqda. 

Bizningcha  O‗zbekiston  bilan  Xitoy  o‗rtasidagi  aloqalarni  yanada 

rivojlantirish  imkoniyatlari  mavjud.  Qo‗shma  korxonalar  sonini  ko‗paytirish 

tovor ayriboshlash hajmini oshirish, bojxona to‗lovlarini kamaytirish, tadbirkor 

va  ishbilarmonlar  o‗rtasida  tajriba  almashish,  komunikatsiyalar  xavfsizligini 

ta‘minlash, madaniyat kunlarini bir-birida ko‗proq o‗tkazish, oliy o‗quv yurtlari 

o‗rtasida  hamkorlikni  kengaytirish  masalalariga  e‘tibor  qaratish  lozim  deb 

hisoblaymiz. 

O‗zbekiston  bilan  Xitoy  o‗rtasida  2005-yilda  do‗stlik,  hamkorlik  va 

sheriklik munosabatlari to‗g‘risidagi shartnoma, 2010-yilda do‗stlik, hamkorlik 

va  sheriklik  munosabatlarini  har  tomonlama  chuqurlashtirish  va  rivojlantirish 

to‗g‘risidagi  qo‗shma  deklaratsiya,  shuningdek,  O‗zbekiston  Respublikasi 

76 

 

Birinchi  Prezidentining  2012-yil  iyun  oyida  Xitoyga  davlat  tashrifi  davomida 

strategik 

hamkorlik 

munosabatlarini 

o‗rnatish  to‗g‘risidagi  qo‗shma 

deklaratsiyasi imzolandi.

75

 

Hamkorlikning  shartnomaviy-huquqiy  asosi  turli  sohalarni  qamrab  olgan 

200 dan ziyod ikki tomonlama hujjatlardan iboratdir. 

2015-yil  2-3-sentyabr  kunlari  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidenti 

I.A.Karimov  tashrif  bilan  Pekin  shahrida  bo‗ldi.  Davlatimiz  rahbari  ikkinchi 

jahon  urushida  qozonilgan  G‘alabaning  70  yilligiga  bag‘ishlab  o‗tkazilgan 

tantanali marosimlarda ishtirok etdi.

76

 

O‘zbekiston – Xitoy: strategik sheriklik va do‘stlik munosabatlarini yanada 

rivojlantirish  yo‘lida  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Shavkat  Mirziyoev 

rafiqasi  bilan  Xitoy  Xalq  Respublikasi  Raisi  Si  Tszinpinning  taklifiga  binoan 

2017-yil  11  may  kuni  davlat  tashrifi  bilan  Xitoyga  bordi.  O‘zbekiston  –  Xitoy 

hamkorlik  munosabatlari  keng  ko‘lam  kasb  etib,  strategik  sheriklik  aloqalari 

yuksak  darajaga  ko‘tarilmoqda.  Mamlakatlarimizning  milliy  manfaatlari, 

ijtimoiy-iqtisodiy  taraqqiyoti,  jahondagi  nufuzi  yuksalishiga  xizmat  qiladigan 

bu  aloqalar  O‘zbekiston  Respublikasining  Birinchi  Prezidenti  Islom  Karimov 

boshlab  bergan  o‘zaro  do‘stlik,  mustahkam  ishonchga  asoslangan  hamkorlik 

negizida  taraqqiy  etmoqda. O‘zaro  manfaatli  hamkorlikning  huquqiy  bazasini 

2005  yilda  imzolangan  Do‘stlik,  hamkorlik  va  sheriklik  munosabatlari 

to‘g‘risidagi  shartnoma,  2010  yildagi  Do‘stlik,  hamkorlik  va  sheriklik 

munosabatlarini  har  tomonlama  chuqurlashtirish  va  rivojlantirish  to‘g‘risidagi 

qo‘shma  deklaratsiya,  2012  yildagi  Strategik  sheriklik  o‘rnatish  to‘g‘risidagi 

Qo‘shma  deklaratsiya,  2013  yildagi  Ikki  tomonlama  strategik  hamkorlikni 

yanada chuqurlashtirish va rivojlantirish haqidagi Qo‘shma deklaratsiya, 2014-

2018  yillarga  mo‘ljallangan  Strategik  sheriklik  munosabatlarini  rivojlantirish 

dasturi hamda 2016 yilda imzolangan Qo‘shma bayonot tashkil qiladi. 

                                                           

75

 Халқ сўзи. 2013 ймл 18 сентябр 

76

 Халқ сўзи 2015 йил 4 сентябр 

77 

 

O‗zbekiston bilan Xitoy o‗rtasidagi o‗zaro manfaatli va serqirra hamkorlik 

hamda strategik sheriklik yanada mustahkamlanmoqda va rivojlanmoqda. 

O‗zbekiston  bilan  Xitoy  xalq  respublikasi  o‗rtasida  o‗zaro  manfaatli  va 

teng huquqli sheriklik yildan yilga rivojlanib bormoqda. 

O‗zbekiston  va  Xitoy  aloqalari  ikki  tomonlama  va  ko‗p  tomonlama 

rivojlanmoqda.  O‗zbekiston  Xitoyning  Xitoy  O‗zbekistonga  ichki  va  tashqi 

siyosatini  qo‗llab-quvvatlaydi.  Xalqaro  va  mintaqaviy  muammolarga  qarash 

nuqtai  nazarlari  ikki  davlatning  bir-biriga  yaqin.  Xalqaro  terrorizm  va  diniy 

ekstremizm,  narkobiznes,  noqonuniy  qurol-yarog‘  savdosiga  qarshi  kurashda 

ham ikki mamlakat o‗rtasida hamkorlik kengayib bormoqda. 

Xitoyning 

O‗zbekistonga 

kiritayotgan 

sarmoyasi 

yildan 

yilga 

ko‗paymoqda.  Ikki  mamlakat  o‗rtasida  o‗zaro  ishonch,  xurmat  va  do‗stona 

munosabatlar xukm surmoqda. 

Bizningcha, O‗zbekiston uchun dunyoda buyuk va qudratli davlat bo‗lgan 

Xitoy  bilan  turli  sohalarda  hamkorlik  qilish  foydalidir.  Xitoy  Birlashgan 

Millatlar  Tashkiloti  xavfsizlik  kengash  a‘zosi,  Shanxay  Hamkorlik 

Tashkilotining tashkil qilish tashabbuskori hisoblanadi. 

O‗zaro  manfaatli  hamkorlikning  yanada  rivojlantirish  va  mustahkamlash 

yo‗lida  mavjud  imkoniyatlardan  samarali  foydalanish  ikki  davlat  xalqlari 

manfaatiga mos keladi. 

Xulosa  qilib  shuni  aytish  mumkinki,  O‗zbekiston  va  Xitoy  aloqalari  ikki 

davlat uchun ham juda katta ahamiyatga ega. Shu boisdan bu aloqalarni yanada 

taraqqiy  ettirish  har  ikki  mamlakat  taraqqiyotiga  ijobiy  ta‘sir  ko‗rsatishi 

shubhasiz. 

 

 

 

 

 

78 

 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI 

I. RAHBARIY ADABIYOTLAR: 

1.1. Karimov I.A. O‗zbekiston: milliy istiqlol, mafkura, iqtisod, siyosat. 1-jild. –

T.: ―O‗zbekiston‖, 1996. – 364 b.\ 

1.2. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-jild. – T.: ―O‗zbekiston‖, 

1996. – 366 b. 

1.3.  Karimov  I.A.    O‗zbekiston  XXI  asr  bo‗sag‘asida:  xavfsizlikka  tahdid, 

barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshkent ―O‗zbekiston‖ -1997. 

1.4.  Karimov I.A. Bunyodkorlik yo‗lidan. 4-jild. – T.: ―O‗zbekiston‖, 1996. 

1.5.  Karimov  I.A.  Xavfsizlik  va  barqaror  taraqqiyot  yo‗lida.        6-jild.      –  T.: 

―O‗zbekiston‖, 1998. – 429 b. 

1.6.  Karimov  I.A.  Biz  kelajagimizni  o‗z  qo‗limiz  bilan  quramiz.  7-jild.               

–T.:  ―O‗zbekiston‖, 1999. -410 b.  

1.8.    Karimov  I.A.  Yuksak  ma‘naviyat  –  yengilmas  kuch.  –  T.:  ―Ma‘naviyat‖, 

2008. 170 b. 

1.9.  Мирзиѐев  Ш.  М.  Эркин    ва    фаровон,    демократии    Ўзбекистон  

давлатини    биргаликда    барпо    этамиз.  Тошкент:    «Ўзбекистон»  НМИУ,  

2016. 

II. ASOSIY ADABIYOTLAR: 

2.1.  Шазаманов. Ислоҳотлар даврида Хитой Халқ Республикаси. Тошкент-

2014. Тошкент давлат шарқшунослик институти, 2014. 

2.2.  Додобоев  Ю,  М.  Обидов.  Китай:  экономика,  политика,  культура. 

Т.2016 

2.3.  Касимов  А.,  Васкин  И.  Основные  направления  внешней  политики 

Республики Узбекистан. –Т., Ўзбекистон, 1993. 

2.4.  Ходжаев А. Китайский фактор в центральной Азии. – Т.: Фан, 2007  

2.5.  Golish 

L.V., 

Fayzullayeva 

D.M. 

Pedagogik 

texnologiyalarni 

loyihalashtirish va rejalashtirish. –T.: ―Iqtisodiyot‖, 2012-y. 240 bet. 

79 

 

2.6.  R.Shamsutdinov, X.Mo‗minov. O‗zbekiston tarixi. –T.: ―Sharq‖, 2013-y. 

672 bet. 

2.7.  Taraqqiyot  va  hamkorlik  yo‗llarida:  O‗zbekiston  tashqi  siyosati  va 

diplomatiyasi.  –T.:O‗zbekiston, 1993. –376 b. 

2.8.  O‗zbekiston  va  jahon  hamjamiyati:  xalqaro  munosabatlar  va  tashqi 

aloqalarni  tashkil  qilish.  T.:  G`afur  G`ulom  nomidagi  nashriyot-matbaa 

ijodiy uyi, 2008. 704 b. 

2.9.  Ходжаев А. Китайский фактор в Центральной Азии. – Ташкент: Фан, 

2004. 

2.10.  Қирғизбоев  А.  Ўзбекистон  Республикасининг  Осиѐ  мамлакатлари 

билан халқаро ҳамкорлиги. – Тошкент: Фан, 2004. – 280 б. 

III. QO‘SHIMCHA ADABIYOTLAR: 

3.1.  Shaakramov  Q.  Milliy  iqtisodiyotni  modernizatsiyalash.  //  Jamiyat  va 

boshqaruv, -T.:2008. №3.  

3.2.  Karimov  F.  O‗zbekiston  jahon  hamjamiyati  safida.  //  Jamiyat  va 

boshqaruv, -T.: 2004. №1 

3.3.  Ismailov  O.Sh.,  Umarov  B.  XXI  asrda  ijtimoiy-iqtisodiy  taraqqiyotning 

o‗ziga xos xususiyatlari. // Iqtisod va moliya., -T.:2010. №11-12. 

3.4.  Bekmuratov I. O‗zbekiston – Xitoy: manfaatlar mushtarakligi. // Jamiyat 

va boshqaruv,-T.:2004. №4 

3.5.  Mavlonov  O‗.,  Mahkamova  D.  O‗zbekiston  va  Xitoyning  qadimiy 

aloqalari. // Jamiyat va boshqaruv, -T.:2003.№3 

3.6.  Abdulbokiev F. Chin mo‗‘jizasi. ―XXI asr‖ 2012y. 14 iyun 

3.7.  Azamat Ziyo. O‗zbek davlatchiligi tarixi. T. 2000y 

3.8.  Bobaev  A.  O‗zbekiston-Xitoy:  Yangi  asrda  yangicha  hamkorlik. 

Turkiston. 2004 yil. 16 iyun 

3.9.  Boymurodov V. O‗tmish va kelajak birlashgan o‗lka. Turkiston. 2003 yil. 

12 aprel 

80 

 

3.10.  Bobaev  A.  O‗zbekiston-Xitoy:  Hamkorlikning  yangi  bosqichi.  Xorazm 

haqiqati. 1999 yil. 13 noyabr 

3.11.  So‗piev Q.Sharq va G‘arbiy bog‘lovchi rishta. Turkiston. 2004 yil. 3 mart 

3.12.  Saliev  I.  O‗zbekiston-Xitoy:  Hamkorlikning  yangi  ruhi.  Turkiston  2005 

yil. 23 aprel 

3.13.  Samadov  A.  Tinchlikni  mustahkamlash  yo‗lida.  Xalq  so‗zi.  2005  yil.  4 

sentyabr 

3.14.  Sobitaliev M. Xalilov M. Dunyo mo‗‘jizalari. T. 2011y 

3.15.  Shazamonov  Sh.  Xitoy:  siyosiy  sohadagi  islohotlar.  Jamiyat  va 

boshqaruv. 2000 yil 3 son 

3.16.  Shermuxammedov  A.  Xitoydagi  erkin  iqtisodiy  hududlar.  Bozor,  pul  va 

kredit. 1997 y. 6 son 

3.17.  Saydullaev  G‘.  Xitoy:  tashqi  bozordagi  raqobat.  Ishonch.  2005y.  17 

sentyabr 

3.18.  Muhammad Nosir. ―Buyuk Ipak yo‗lini bog‘layotgan do‗stlik rishtalari‖, 

Turkiston. 1994 yil 20 aprel 

3.19.  Karimbekov K.Xitoy yangi asr arafasida. Ishonch. 1998 yil 3 son 

3.20.  Karimbekov Q. Mo‗‘jizalar diyori. Ishonch. 1997 yil 11 son 

3.21.  Normatov I. Taraqqiyotga yangi kuch bilan.  O‗zbekiston ovozi. 2002 yil 

19 noyabr 

3.22.  Razzaqova T. Suratlarda aks etgan Xitoy. Ma‘rifat 2004 yil. 16 iyun 

3.23.  O‗zaro manfaatli aloqalarni mustahkamlash yo‗lida. Xalq so‗zi. 2015 y 3 

sentyabr 

3.24.  Usmonova N. Yurtimizda Xitoy madaniyati kunlari. Fidokor. 2004 yil 15 

iyun 

3.25.  Umarov B. Globallashuv ziddiyatlari. T. 2006 y 

3.26.  Jalolov A. Xitoy: Islohot mevalari.  O‗zbekiston ovozi. 1994 yil 28 iyun 

3.27.  Razzaqov A. Xitoy: Rivojlanish odimlari. Ishonch. 1998 yil 38 son 

81 

 

3.28.  Fayziev  O.  O‗zbekiston  Xitoy:  hamkorlik  istiqbollari.  Xalq  so‗zi.  1994 

yil 29 oktyabr 

3.29.  Eraliev Sh. Iqtisodiy mo‗‘jizaning siri nima?  XXI asr. 2006 yil 6 aprel 

3.30.  Ergashev  B.  O‗zbekiston  va  Xitoy  o‗zaro  manfaatli  hamkorlikni 

mustahkamlamoqda. Xalq so‗zi. 2014 yil. 21 may 

3.31.  O‗zaro  ishonch  va  manfaatdorlik-strategik  sheriklikning  asosiy 

tamoyillari. Xalq so‗zi. 2014 yil. 20 avgust 

3.32.  O‗zbekiston-Xitoy:  do‗stlik  munosabatlari  va  strategik  hamkorlikni 

yanada rivojlantirishga qudratli asos bo‗ladigan tarixiy tashrif. Xalq so‗zi. 

2013 yil. 18 sentyabr 

IV. INTERNET SAYTLARI: 

4.1.  mfa.uz   

4.2.  ziyonet.uz 

4.3.  uza.uz 

4.4.  uz.fundamental-economic.uz 

4.5.  kun.uz 

4.6.  uzbekistonovozi.uz