Conference Paper

 lectio - ўқиш
сўзидан келиб чиққан. Ўрта аср университетларида 
маъруза кўп ҳолларда черков манбаларини ўқиш ва изоҳлашдан иборат бўлган [1].
Ишлаб чиқариш ва савдо сотиқнинг ривожланиши билан керакли билим ва 
амалий кўникмаларга эга бўлган кадрларни тайёрлашга бўлган эҳтиёж ўсиб борди. Бу 
борада илмий билимларнинг тарқалиши ва ўзининг муҳим ишлари билан Россияда 
М.В.Ломоносов танилди. Ёш авлоднинг маълумоти ҳақида катта ғамхўрлик кўрсатиб, у 
китобларда келтирилган, инсоният тажрибаси ва орттирган билимларини эгаллашнинг 
энг қисқа йўлини
топиш устида ҳам чуқур ўйлади. Бундай вақтда, албатта, ёшларга 
яхши 
устоз
кераклигини эътироф этди. Таълим олиш жараёнида асосий ўринни 
Ломоносов маъруза ўқитувчисининг жонли сўзига ажратди.
1746 йил 20 июнда профессор М.В.Ломоносов Россияда биринчи марта рус 
тилида маъруза ўқиди (унгача лотин, немис ва француз тилларида ўқиларди). Унинг 
кимё ва физика бўйича маърузалари яхши тайёрланган тажрибалар билан ўтарди ва 
сўнгра унинг раҳбарлигида талабалар томонидан бажариладиган лаборатория 
топшириқлари аниқланарди. Кимё ва физика бўйича М.В.Ломоносовнинг маърузалари 
катта муваффақият қозонди. 1748 йилда М.В.Ломоносов нотиқлик санъатига 
бағишланган қўлланмани ишлаб чиқди. Бунда сўз бирлигига ва илмий мазмунга катта 
эътибор бериб, кўп гапиришдан эҳтиёт бўлишни, атроф-муҳитдаги мисоллар билан 
ўқитишни маслаҳат берди. Ўқув материалларини онгли ўзлаштириш зарурлигини 
таъкидлаб, кўп ёдлашга ва ақидапарастликга қарши чиқди.

---

Техник ва технологик фанлар со
ҳ
аларининг инновацион масалалари. ТДТУ ТФ 2020 
347 
М.В.Ломоносов мустақил таълим мумкин эмас деб ҳисоблайди. Авваломбор, биз 
муаммоларни ечиш қобилиятига эга бўлганимизда ҳаётимиз ўтиб бўлади деган 
фикрларни билдиради, яъни “бизнинг ақл идрокимиз баъзан кўпгина адашишлардан 
кейин очилишини эътироф этади” [2]. 
М.В.Ломоносовнинг 
бу 
соҳадаги 
фаолияти 
1755 
йили