Genetika va evolyutsion

8. Organlar va funksiyalar evolyutsiyasining tezligi. 
Evolyutsiya tezligini ayrim individlarga va organlar, belgilarga nisbatan qo`llash 
mumkin. Amaliy jihatdan olganda, ayrim organ va belgilarning evolyutsiya tezligini 
bilish ba’zi hollarda juda muhimdir. Masalan, hasharotlarning insektitidlarga 
chidamliligi tezroq ro`y beradimi yo o`simliklarning defoliantlarga chidamligi tezroq 
ro`y beradimi yoki odamning u yoki bu dorilarga chidamliligi tezroq ro`y beradimi, 
degan muammoni bilish nihoyatda muhim amaliy ahamiyatga ega. Ayrim organlar 
evolyutsiyaning tezligi tur evolyutsiyasining tezligi bilan uzviy bog`liqdir. Shunga 
ko`ra, organlar evolyutsiyasining tezligi yangi tur hosil bo`lishi tezligiga yaqin bo`ladi. 
biroq belgilar evolyutsiyaning tezligi tur evolyutsiyaning tezligiga ham bog`liq. Lekin 
belgilar evolyutsiyaning tezligi tur evolyutsiyasining tezligiga nisbatan tez va keng 
qamrovi, xilma – xil yo`nalishdadir. Populyatsiyalarda belgilar, tuzilishlar, organlar 
evolyutsiyasining tezligi populyatsiyadagi organizmlar tur ichidagi populyatsiyalar 
soniga, organizmlarning yashash muddatiga uzviy bog`liqdir. 
Bilimni nazorat qilish uchun savollar va test topshiriqlar. 
1.
Mikroevolyutsiya bilan makroevolyutsiyadagi uzviylikni izohlang. 
2.
Monofiletik polifiletik evolyutsiya qachon sodir bo`ladi? 
3.
To`rsimon evolyutsiyani tushuntirib bering. 
4.
Ortogenez bilan ortoseleksiya nazariyalarning taqqoslab ularni bir – biridan 
farqini sharhlang. 
5.
Organlarning filogenetik o`zgarish prinsiplari qaysi yo`nalishlarda boradi? 
 
Test topshiriqlardagi to`g`ri javobni aniqlang. 
1.
To`rsimon evolyutsiyaga misol keltiring. 
A. Lishayniklar, eukariot hujayra; 
B. Yirtqichlar, kemiruvchilar; 
C. Qilqanotlilar, hashoratlar; 
D. Ochiq urug`lilar, yopiq urug`lilar; 
2. Monofiletik evolyutsiya bu..... 
A. Yagona individdan paydo bo`lgan turlar; 
B. Bir populyatsiyadan paydo bo`lgan turlar; 
C. Har xil organizm guruhidan kelib chiqqan to`rlar; 
D. Polipland turlar; 
3. Polifelitik evolyutsiya bu ..... 
A. Yagona individdan paydo bo`lgan turlar; 
B. Bir turga mansub har xil populyatsiyalardan hosil bo`lgan turlar; 
C. Durugaylashdan hosil bo`lgan turlar; 
D. Tarixiy jarayonda xosil bo`lagan turlar; 

---

203 
4. Ortogenez farazining ilgari surgan olimlar. 
A. A. Drish, G. Osborn; 
B. G.Osborn, T.Eymer; 
C. I.Dorn, L.Plate; 
D. A, V. 
5. Organ bajaradigan funksiyaning kengayishiga misollar 
A. Quruqda yashovchi hayvonlarning oyoqlari; 
B. Tyulenlarning, morjlarning oldingi oyoqlar; 
C. Parandalar,tumshuqlar; 
D. Kaktuslarning poyalari; 
6. Organlarning oligomyerizatsiyasi
A. Bir xil organlar sonini ortishi 
B. O`xshash organlarning birlashishi; 
C. Ba’zi organlarning yo`nalishida; 
D. Ba’zi organlarning paydo bo`lishi. 
7. Organlarning polimerizatsiyasi 
A. Tuzilish bir xil organlar sonini ortishi; 
B. O`xshash organlar sonining kamayishi; 
C. Ba’zi organlarning reduksiyaga uchrashi; 
D. Ba’zi organlarning paydo bo`lishi. 
8.Gomologik organlar….. 
A.Funksiya jihatidan o’xshash organlar 
B.Tuzilishi jihatidan o’xshash organlar 
C.Kelib chiqishi jihatidan o’xshash organlar 
D.Ham tuzilishi ham funksiya jihatidan o’xshash organlar 
9. Analogik organlar….. 
A.Funksiya jihatidan o’xshash organlar 
B.Tuzilishi jihatidan o’xshash organlar 
C.Kelib chiqishi jihatidan o’xshash organlar 
D.Ham tuzilishi ham funksiya jihatidan o’xshash organlar